N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

318

---

Jigar rung 
qopqa venasi 
oshqozon, taloq, oshqozon osti bezi, 
ingichka ichaklar va yo‘g‘on ichakning oldingi venalaridan qon 
olib jigarga quyadi 
( 92-rasm).
Jigarda qopqa vena kapillyarlarga 
aylanib, jigar venasi orqali keyingi kovak venaga borib qo'shiladi. 
Qopqa vena ajoyib vena to‘rini hosil qiladi. Qopqa vena, asosan 
taloq, ichak pardasining oldingi va orqa venalarini hosil qiladi. 
Qopqa venaga uning yo‘lidagi oshqozon va o'n ikki barmoq ichak 
venasi, oshqozonning o‘ng tomon charvi venasi, me’da osti bezi 
venasi, oshqozonning old tomon venasi qo‘shiladi. Qopqa venaning 
tuzilishi barcha hayvonlarda bir-biriga o'xshash bo'ladi, faqat 
o'lchami bilan farqlanadi.
It va mushuklarda vena qon aylanishi.
Yurakning o‘ng bo‘lmachasiga qon olib keluvchi asosiy venalar 
quyidagilar hisoblanadi:
Oldingi kovak vena tomiri bosh, bo‘yin va oldingi oyoqdan 
qon oladi. Oldingi kovak vena quyidagilardan qon oladi:
— bo'yinturuq vena — bo‘yinning ventral yuzasi bo‘ylab pastga, 
ya’ni bo'yinturuq ariqchasiga boradi hamda boshga o'tadi;
— umrov osti venalari oldingi oyoqdan qon yig'ishtiradi, 
ulardan asosiylari yelka venasi — chuqurroqda joylashgan to'qima- 
lardan, bosh venasi — yuzadagi to‘qimaiardan qon oladi.
Orqa kovak vena tomiri tos sohasidagi organlar, orqa oyoq va 
qorin bo‘shlig‘ida joylashgan organlardan qon yig'ishtiradi. Orqa 
kovak venaga kelib quyiluvchi venalaming ko'pchiligi arteriyalar 
singari organ!arning nomi bilan ataladi (masalan, buyrak venasi, 
jigar venasi, tashqi yonbosh venasi).
Qorinning toq venasi diafragma orqali o'tib, yurakka bora­
di; ko‘krak qafasida u yuqori tomonga yo‘naladi va oldingi 
kovak venaga qo'shiladi yoki bevosita yurakning o'ng bo'lm a- 
chasiga quyiladi. Toq vena tananing ko‘krak devoridan qon 
yig'ishtiradi.
Yurakning o'zidan toj venalar qon yig'ishtiradi; ular toj bo'sh- 
lig'ini hosil qilib birlashadi, so'ngra o‘ng boMmachaga quyiladi.
Vena yoki arteriyalarga qon laxtasi tiqilib qohshi tromb deyiladi. 
Bu qon laxtasining o'lchami yoki joyiga bog'liq ravishda. xususan, 
bosh miya yoki o'pkada yuz beradigan bo‘Isa o‘ta og'ir oqibatlarga
319

---

olib kelishi mumkin. Agar trombdan parcha ajralib chiqib, boshqa 
kapillyarlar ichiga tushadigan bo‘Isa emboliya deyiladi.
Jigarning qopqa tizimi.
Qon aylanish tizimida jigar qopqasi deb nomlanuvchi alohida 
tizim yuzaga kelgan. U to‘g‘ridan-to‘g‘ri oshqozon-ichak yo‘Jidan 
qon oladi va ovqat hazm qilish natijasida hosil bo‘lgan mahsulot- 
lariga tez ishlov berish imkoni yaratiladi Shunday qilib, jigarda 
ikki xildagi: bin jigar arteriyasidan (kislorodga to‘yingan), yana 
biri jigarning qopqa venasidan kelgan qon zahirasi bo‘ladi. 
Oshqozon-ichak traktidan (masalan, oshqozon, ichak, oshqozon 
osti bezi) kelgan qon qopqa vena orqali jigarga quyiladi. Qopqa
Щ & 0