N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

arteriya, 25 — dum arteriyasi, 26 — muskul tarmog
 7, 
2 7 — sonning orqa arteriyasi,
28 — boldirning orqa arteriyasi, 29
— 
safena arteriyasi, 30
— 
kaftning o'rta
arteriyasi, 31 — birlashuvchi stvol, 32 — kaftning o ‘rta arteriyasi, 33 — oyoqning
orqa arteriyasi, 34 — kaftning о ‘rta arteriyasi, 35 — kindik arteriyasi, 36 — siydik
y o ‘li arteriyasi.
314

---

bolganligi sababli qon tizimli aylanishni chetlab, o‘pkaga qaytishga 
harakat qiladi. 
0
‘pka qon bilan to‘ladi va chap tomonli suyuqlik 
to‘planishi ko‘rinishidagi yurak yetishmovchihgi belgilarini, ya’ni 
yo‘tal, fizik mashqlarga chidamsizlik, yurakda shovqinni paydo 
bo‘lishi kabilarni namoyon qiladi
.1
♦ Tananing asosiy vena tomirlari
Organizmga tarqalgan kapillyarlar to ‘qimalarda moddalar 
almashinuvi jarayonini amalga oshirib, so‘ngra qon vena kapillyar- 
lariga o‘tadi va yurak tomonga qaytadi. Qon organizmda oldingi 
va orqa kovak vena tomirlari bo‘ylab qaytib, yurakning o‘ng 
bo‘lmachasiga quyiladi.
Oldingi kovak vena 
oldingi oyoq, bo‘yin va ko‘krak qafasidan 
qon oladi. Ular umumiy bo‘yinturuq venani hosil qiladi. 0 ‘ng 
va chap bo‘yinturuq venalarning har biriga yelkaning teri osti 
venasi va oldingi oyoqlarning yuza magistralidan yelkaning teri 
osti venasi qo'shiladi. Bo‘yinturuq vena o ‘z navbatida ichki va 
tashqi venalarga bo‘linadi. Tashqi venaga bir qancha venalar 
kelib qo‘shiladi 
(91-rasm).
Jag‘ning tashqi venasi ichki venaga 
nisbatan nozikroq bo‘lib, unga yuzning umumiy venasi, til osti 
venasi, iyak osti venasi, til venasi, jag‘ osti bezi venasi va bir 
nechta muskullar venasi kelib qo‘shiladi.
Yuzning umumiy venasi yuz arteriyasining oldirog‘ida jovla- 
shib, unga umumiy lab venalari, lunj venalar chigali quyiladi.
Yuzning yuza venasiga ko‘z atrofi venasi, burun usti venasi, 
burunning yon tomon venasi kabilar quyiladi.
Yuzning chuqur venasi burun bo‘shlig‘i, qattiq tanglay, ko‘z 
atrofi va bosh miyadan qon oladi. Chuqur vena tanglay-ponasimon 
chuquridan boshlanib, quyidagi venalarni hosil qiladi: tanglayning 
katta venasi — qattiq tanglayning shilimshiq pardasi ostidagi to‘rdan 
qon yig‘adi; tanglay-ponasimon venasi — burun to‘sig‘i va burun 
chig‘anog‘idan qon yig‘adi; ko‘z venasi — bosh miya pardasi, 
ko‘z soqqasi, to‘ri, muskullari va ko‘z yoshi bezlaridan qon yig‘adi.
Jag‘ning ichki venasi tashqi venaga qaraganda birmuncha 
yo‘g‘on, lunj venasidan boshlanadi va quloq orqasi so‘lak bezining