N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

XIII qovurg'alar ro'parasida joylashadi. Diafragma nafas olishda
va chiqarishda xizmat qiladi, bundan tashqari tezak chiqarishda
va urg'ochi hayvonlar tug'ishida ham qatnashadi.
It va mushuklarda diafragma keng, yupqa plastinka bo'lib,
o'rtasi paydan, chetlari muskuldan iborat. Diafragma ko'krak
bo'shlig'i bilan qorin bo'shlig'ini bir-biridan ajratib turadi. Uning
ko'krak bo'shlig'iga qaragan tomoni qavariq bo'ladi. Muskullaming
bel qismi yo'g'onlashgan muskul tutamlaridan tashkil topgan.
151

---

Diafragma suyaklar nomi bilan bog'liq holda uch qismga: bel,
qovurg'a va to'sh qismiarga bo'linadi.
Diafragma muskullari qisqarganda o ‘pkalar kengayadi va
havoga to‘ladi. Diafragmaning markazida uchta teshik bo‘lib,
ko'krak bo'shlig'idan qorin bo'shlig'iga organlarning bir qismi
o‘tadi. Bular:
— aorta, toq vena va ko'krak limfa yo'li o‘tadigan teshik;
— qizilo'ngach va sayyor nerv o'qi o‘tadigan teshik;
— markaziy pay va orqa kovak vena o'tadigan teshik.1
♦ Nafas chiqartiruvchi muskullar
Nafas chiqartiruvchi yuqorigi tishsimon muskul 
3—5 ta
tishchadan iborat va har xil shaklli bo'ladi. U yonbosh suyagi
hamda qovurg'a muskulidan boshlanib, kavsh qaytaruvchilarda
IX—XIII, otlarda XII—XVIII qovurgcalar chetida tugaydi.
Qovurg'alararo ichki muskullar 
qovurg'alar oralig'ining ichki
yuzasida joylashadi. Bu muskullarning tutamlari qovurg'alaming
old tomoni pastidan o'tadi.
Qovurg'a — bel muskuli 
oxirgi qovurg'a bilan bel umurtqa­
larining ko'ndalang o'simtasida joylashadi. Bu muskul uchburchak
shaklida bo'lib, qovurg'alami orqaga tortish uchun xizmat qiladi.