Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
суюқланиб оқа бошлайди. Ушбу жараённи изоҳлаб бетон қоришмасини 
эластик-пластик-оқувчан жисм деб қараш ва қаттиқ жисм физикаси ва 
ҳақиқий суюқлик нуқтаи назаридан ўрганиш зарур. 
Бетон қоришмасини механик таъсирлар натижасида суюлиб, таъсирлар 
олингач яна ўз ҳолига қайтиши тиксотропияси дейилади. 
Бетон қоришмаси оқувчанлик ҳоссаларини механик таъсирлар ёки 
махсус суюлтирувчи сиртактив моддалар қўшилиб ўзгартириш мумкин. 
Бетон қоришмасининг бу хусусияти ундан бетон ва темирбетон 
конструкциялар ва буюмлар тайёрлашда мухим аҳамиятга эга. 
4.
Бетон қоришмасининг техникавий хоссалари
Бетон ва темирбетон конструкциялар тайёрлашда бетон қоришмасининг 
қулай жойланувчанлиги ёки қулай қолипланувчанлиги мухим аҳамиятга эга. 
Бунда бетон қоришмаси танланган зичлаштириш усулида, яхлитлигини 
сақлаган ҳолда, қолипга яхши (тўлиқ) жойлашиши назарда тутилади. Бетон 
қоришмасининг қулай жойланувчанлиги унинг ҳаракатчанлиги, бикрлиги 
(Ж) ва боғланувчанлиги орқали изоҳлаш мумкин. Бетон қоришмасининг 
ҳаракатчанлиги қоришманинг структуравий мустаҳкамлигига, бикрлик 
қоришманинг динамик оқувчанлигига (вязкост) ва боғланувчанлик эса 
қоришманинг сув ушлашлик қобилиятига боғлиқ бўлади. 
Бетон қоришмасининг сув ушлашлик қобилияти қуруқ иссиқ иқлим 
шароитида бетонлаш ишларини олиб боришда мухим аҳамиятга эга. 
Ҳаракатчанлик.
Бетон қоришмасининг ҳаракатчанлиги унинг хусусий 
массаси таъсирида ҳаракатланишини билдиради ва конус чўкиши (ОК) билан 
см да ифодаланади (12.3, а-расм). Бетон қоришмасининг конус чўкиши икки 
марта ўтказилган тажрибалар натижаларининг ўртача арифметик миқдори 
билан ўлчанади. 
Конус чўкиши баландлиги 300, устки асосининг диаметри 100 ва пастки 
асосининг диаметри 200 мм бўлган кесик конус шаклидаги тагсиз металл 

---

214