N. A. Mamadjonova O’simlikshunoslikning biologik asoslari

Fotosintezni cheklovchi omillar.
Hosil biomassasi X = FP x SFM iborat 
bo’lib, FP va SFM to’g’ri proporsional. Ammo ular omillar ta’siri ostida turli 
darajada o’zgaradi. Fotosintez sof mahsuldorligi sekin o’zgaradigan konservativ 
ko’rsatkichdir. O’simlikning o’sishi uchun zarur omillar oziqlantirish, suv 
ta’minoti va boshqalar yaxshilansa o’sish jarayoni jadallashadi, barglar yuzasi kat-
talashadi. SFM begona o’tlar yo’qotilganda, retardantlar qo’llanilganda, chekanka 
qilinganda, kasalliklar, zararkunandalarga qarshi kurashilganda ham ortadi. 
Tik bargli, arxitektonikasi yangicha genotipli intensiv tipdagi yangi navlarni 
yaratish ham SFM ni oshiradi. 
Madaniy o’simliklarda fotosintez S
3
tipida o’tganda SO
2
konsentrasiyasi 
ortishi, yorug’likka to’yinishi bilan fotosintez jarayoni kuchayadi. YOrug’likka 
to’yinish to’la quyosh yorug’ligi 50 % ga yetganda kuzatiladi. SHu bilan 
birgalikda fotosintez jarayonida fiksasiya qilingan uglerodning 15-30 % qismi 
fotonafas olishga sarflanadi. 
Fotosintez S
4
tipida o’tadigan o’simliklarga shakarqamish, makkajo’xori, oq 
jo’xori, tariqning ayrim turlari, gultojixo’roz kiradi. Ularda yorug’lik bilan 
to’yinish va sezilarli fotonafas olish kuzatilmaydi. Hamda SO
2
kompensasiya 
nuqtasi juda past. SHuning uchun SFM S
4
o’simliklarda S
3
o’simliklarga nisbatan 
juda yuqori, ayniqsa, barg yuzasi katta bo’lganda. 
So’nggi yillarda aniqlanishicha bo’yi past, barglari poyaga nisbatan o’tkir 
burchak ostida joylashgan navlarda SFM yuqori bo’lishi aniqlangan. Qand 
lavlagida barglarning voronkasimon bo’lib joylashishi ham ular SFM ni oshiradi. 
O’simlik navlarida barglarda hosil bo’lgan oziqa moddalarni generativ 
organlarga tez, jadal o’tkazishi ham muhim jarayon hisoblanadi. 
Biomassa hosilini oshishida FP va SFM ning ahamiyati bir xil qimmatga ega. 
Hosildorlikni 2 baravar oshirish uchun FP yoki SFM ni ikki marta oshirish kerak. 
Sug’orish, o’g’itlash, qator oralarini ishlash va boshqa agrotexnik uslublar barg 
yuzasining keskin ortishiga, ular faoliyat ko’rsatish davomiyligining uzayishiga 
olib keladi. Bunday holda