Diniy fundamentalizm
diniy ekstremizm bilan uzviy boglikdir.
Dinniy ekstremizm muayyan diniy konfessiya va tashkilotlardagi
ashaddiy mutaassib unsurlaming faoliyati mafkurasi. Bunga misol
tarikasida yakin va urta shark mamlakatlarida faoliyat kursatayotgan
«Musulmon birodarlari
» va undan ajralib chikkan kuplab dininy
ekstremistik ruxdagi guruxlar va tashkilotlarni kursatish mumkin.
"Musulmon birodarlari" tashkiloti Misrda shakllanadi. N oan’ananaviy
okimlar xammasi shunga borib takaladi. 1906 yilda Misrda dindor oilada
Xasan al Banna tavallud topdi. 12-13
yoshlarida diniy bilimlarga
chankoklik bilan ajralib turadi. 1926 yil Koxiraga ukishga boradi. U erda
Dorilum "imlar uyiga" ukishga kiradi, 4 yilda uni bitiradi. Ismoiliyaga
ukishga boradi, targibot ishlarini boshlaydi. 1928 yilda "Alixvon al-
muslimin" (muslmon birodarlari) tashkilotiga asos soladi. Tarafdorlari
asta sekin kupaya boradi .1934 yilda Xasan al-bonna Koxiraga keladi,
faoliyati nixoyatda kengayib ketadi. Tipografiyaga ega buladi .1935
yilning uzidayok uning axzolarining soni 40 mingtaga etdi. Tashkilot
filiali 102 taga etdi, moddiy jixatdan xam maxnaviy jixatdan xam
kuchayib ketdi.
Ulaming ishori xudo idealiz, paygambar yulboshchimiz,
jixod maksadga erishish vositasi, ollox yulida jon berish mukaddas
tillagimiz. 2 kilich kesilgan joyda Kurxon rasmi bor.
"Al-ixvon al-muslimin" bu taxlimotlar asosida islom dini tarkalgan
mamakatlarda kurxon va shariatda ifodalangan koidalarga tulik rioya
kiluvchi "islomiy adolat" printsiplari umatilgan jam iyat kurish uchun
siyosiy kurashni boshlab yubordilar. 1928-1936 yillardagi davmi
xayriya va maxrifatchilik etapi deb atasa buladi. Keyingi yillarda u
kurash uslubi sifatida terromi kullash darajasiga
etgan siyosiy tashkilot
sifatida maydonga chikadi, jam iyat murakkab va rivojlangan tashkiliy
stmkturaga ega. Uning tarkibida xarbiylashgan gumxlar, chet el
shaxobchalari mavjud, jamiyat asosan barcha arab mamlakatlarida faol
xarakat kiladi. Boshka mamlakalarda ulaming faoliyati kuzatilgan.
Aksariyat mamlakatlarda uning faoliyati rasman taxkiklangan.
Raxbariyat garbiy Evropa mamlakatlaridagi makazlardan turib
boshkaruv ishlarini amalga oshiradi. Al-ixvon al-muslimin goyalari 3
narsaga asoslanadi.
130
1. Islom nuktai nazaridan muslmonlar bir millatni tashkil kiladilar.
Geografik va extikod buyicha birodardirlar,
geografik muxitni tan
olishmaydi.
2. Islom nafakat din, balki turmush tarzi unda iktisodiy, ijtimoiy,
siyosiy va dunyoviy masalalar karor topgan.
3. Islom xamma xalklami tabakalarini birodarlikka chakiradi.
Yagona raxbar xalifa bulishi kerak.
1944-45 yillarda Xasan al-Banna maxfiy organi Misr vazirlariga
duk-pupisa kila boshlaydi. Taxlim vaziriga aytadi: dunyoviy fanlami
olib tashlab diniy fanlami kuyasan deydi. Bosh vazir uni tergaydi, unga
suikasd uyushtiradilar. Xasan al-Banna kamokka olinadi.
1948 yilga kelib Xasan al-Banna uldiriladi. 1952 yil 26 iyunda
Misrda
revolyutsiya bulib, davlat tepasiga Jamol Abdil Nosir
boshchiligidagi xur ofitserlar guruxi keladi. 1956-58 yillarda AS-Suvon
tugoni kurilgandan sung SSSR bilan munosabatlami yaxshilaydi. Bu
xolat ixvon al muslimin tashkilotiga yokmaydi va 1956 yilda Abdil
Nosirga suikasd uyushtiriladi. J.A Nosir ulam i daorga ostiradi. Ulaming
bir kismi Iordaniyaga kochib, usha erda faoliyat boshlaydi. 1967 yilda
arab-isroil urushi boshlanadi, bu ulaming faoliyati kuchayishiga kul
keladi. 1970 yilda J. A. Nosir uladi. Davlat
tepasiga Anvar Saodat
keladi, A.Saodat avval ixvon al-musliminga yordam beradi, keyin esa
ulami chetlashtiradi. 1981 yil 6 oktyabrda A. Saodatni otib uldirishadi.
Undan sung bu tashkilotlarga karshi kurash kuchayib, ketadi keyingi
davrda al-ixvon al-muslimin orasida bulinish yuz berib, ular uch
yunalishga ajralib ketganlar:
1 .«Muxtadillar» - Xasan al- Banna va Saxid Kutb tarafdorlari.
2."Islom demokratlari"- islom sotsializmi taxlimoti izdoshlari.
3.Terror uslubini kullovchi turli ekstremistik tashkilotlar, ular
orasida «А1- jixod », « Xizb at-taxrir al- islomiy » (islom
ozodlik
firkasi), « Xizbullox » va boshka tashkilotlar» bor.
Xizb at-taxrir alislomiy-sunniylik doirasidagi diniy siyosiy partiya.
1952 yili Kuddus shaxrida Falastinlik Takiy ad-din an-Nabaxoniy
(1909-1979) tomonidan asos solingan. U Xayfada tugilib usgan.
Koxiradagi "al-Asxar" universitetida taxlim olgan. Tashkilotning asosiy
131
maksadi jaxon mikiyosida islom davlatini xalifalik shaklida kayta
tiklash. Asosiy daxvo davlat diniy islomiy konunlar asosida xalifa
tomonidan idora etilishi lozim. Avval xalifalik arab dunyosida, keyin
islom dini tarkalgan boshka mamlakatlarda,
sungra butun dunyo
mikyosida amalga oshiriladi. Partiya dasturi 187 banddan iborat bulib,
uning asosiy maksadi-xokimiyatga erishish, bundagi asosiy yul-islomiy
fikrlovchi yuksak madaniyatli shaxslami shakllantirish. Unga islomiy
taxlim tarbiya berish ikki bochkichdan iborat:
1. U bilan islom taxlimoti bilan tanishtirish yulida madaniy
maxrifiy ishlar olib borish:
2. Siyosiy faoliyatga tortish. Partiya madaniy ishlarga juda katta
etxibor beradi. Maksadga erishishuchun kurash 3 boskichdan iborat.
goyaviy fikriy kurash
jamiyatda goyaviy inkilobni amalga oshirish
xokimiyaga fakatgina umma-jamoaning tulik roziligi (ijmo) dan
sung kelishi.
Xozirgi kunda mavjud maxlumotlarga kura firkaning butun jaxon
buyicha raxnamosi va amiri Abdul Kaddim Zollumdir.
Do'stlaringiz bilan baham: 
