N a m a n c a n d a V l at universitkti viaxkamon q o d I r j o n o d I i j o n o V i c h d I n s h u n o s L i k

Toshkent, 1998.
2. Zuxriddin Xusnidinov. Islom (ensiklopediya). - Toshkent:
“0 ‘zbekiston milliy ensiklopediyasi" Davlat ilmiy nashriyoti, 2004.
3. Tashanov A. Mutassiblikning ko'rinishlari va oqibatlari. -
Toshkent: Akademiya, 2011. -32 b.
4. O’zbekiston Respublikasi Qonuni “Vijdon erkinligi va diniy
tashkilotlar to’g ’risida”(yangi tahriri) Toshkent. 1998 yil. LexUZ.
126

---

8-MAVZU: DINIY EKSTREMIZM VA TERRORIZMGA
QARSHI KURASH: Q‘ZBEKISTON TAJRIBASI
Reja:
1. Fundamentaliz va Ekstremizmni keltirib chiqaruvchi
omillar
2. Yangi diniy harakatlar tushunchasi va soxta xristian
harakatlar.
3. Kibermakonda din omili.
Mavzuning о ’quv maqsadi:
Ushbu mavzuda diniy ekstramizm va 
fundamentalizm tushunchalarining mazmun mohiyati haqida, hamda 
yangi diniy xarakatlar to’g ’risida m a’lumotga ega bo’ladilar.
Tayanch 
iboralar:
vijdon 
erkinligi, 
konfessiya, 
diniy 
bag’rikenglik, fundamentalizm, kibermakon.
Xozirgi kunda yurtimizda kupchilikni diniy masalalar kiziktirib 
kelmokda. Ayrim kishilar, ayrim chalasavod kishilar bundan foydalanib, 
chet 
eldan 
kirib 
kelayotgan 
xar-xil 
diniy 
ekstremistik
va 
fundamentalistik
okimlarni targib kilib yuribdilar, bu ishda ulami chet 
ellik sponsorlar mablag, adabiyotlar bilan taxminlamokdalar. Bu ishda 
xorijiy kuporuvchi tashkilotlaming ishtiroki sezilmokda.
Diniy fundametalizm akidaning uzgarmasligini ximoya kiladigan 
vaxiy va muxjizalaming mukaddas kitoblaridagi bayonining xarfiy 
talkini tarafdori, ulaming xar kanday majoziy talkiniga murosasiz 
suzma-suz talkiniga asoslangan extikodni aklga tayangan mantikiy 
dalillardan ustun kuyadigan, muayyan diniy extikod shakllanishining 
bshlangich davrdagi belgilangan barcha yul yuriklarini katxiy va 
ogishmay bajarilishini talab kiladigan diniy okimlarni ifodalashda 
kullaniladigan
Fundamentalizm
tushunchaning diniy maxnosini anglamok uchun 
semantik kelib chikishiga extibomi karatsak shu narsaning guvoxi 
bulamizki, nasroniylarjnjilni tashvik kilinishi yulida uni turli tillarga 
tarjima kilishlari natijasida mazkur kitobning tarjima matnlari jiddiy 
uzgarishlarga uchragan. Shuningdek nasroniylikda Iso paygambar 
safdoshlari va boshka tarixiy shaxslarga siginish, ularni iloxiylashtirish
127

---

darajasiga etib borish okibatida nasroniy dinining ustivor goyalarini 
talkin kilishda maxlum maxnoda buzilishlar sodir bulgan, deb daxvo 
kilinadi. Bu esa uz navbatida ushbu din peshvolari, ayniksa, uning 
dastlabki goyalari taxsirida bulgan radikal din arboblari urtasida bu 
xolatni islox kilish fikrini vujudga keltiradi. Nasroniylikda " 
fundaraatalizm" tushunchasi ancha oldin paydo bulganiga karamay, 
uning dastlabki rasmiy kurinishini 1908 yili AKShning Kalifomiya 
shtatida radikal protestantlaming "Xristian dinining fundamental 
tushunchalari konferentsiyasi" uyushmasining vujudga kelishi bilan 
boglash mumkin. Ulaming asosiy va bosh maksadi injilning sof xoliga 
kaytarishni kutarish bulgan. Fundamentalistlar kup yillar davomida fakat 
xristian diniga nisbatan kullanildi, keyinchalik xind va yaxud 
fundametalizmi xakida gapirildi.