N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Jarqo'ton makoni 
Farg'ona vodiysining sharqiy tumanida topilgan. 
Shahristonsoy daryosining chap qirg'og'ida joylashgan. Manzilgoh 
1961- 1963 yillarda V.A.Ranov tomonidan o'rganilgan. Yodgorlikdan 
670 ta tosh buyum yig'ib olingan. Shulardan 25 tasi nukleuslar, 25 tasi 
mehnat qurollari bo'lgan. Qurollar ichida tosh sixcha, nayza tig'lari, 
pichoqsimon tosh qurollar mavjud. Nukleuslarga ishlov berish va qurol 
yashash uslubi Xo'jakent makonidagiga o'xshaydi. Tosh qurollar 
yashash madaniyati levallua-muste davriga oiddir.
Farg'ona vodiysidan M.R.Qosimov, P.T.Konoplya 
muste davriga 
oid bir necha manzilgohlar topganlar. Ularning ko'pchiligining madaniy
27

---

qatlamlari saqlanib qolmagan, chunki ular adir va soylar b o ‘ylaridagi 
ovchilaming mavsumiy karorgohlari bo'lgan. U erlardan topilgan tosh 
buyumlar levallua-muste davriga oid bo'lgan.
O'zbekiston hududida o'rta paleolit davrini o'rganishda Zarafshon 
vohasi alohida o'rinni egallaydi, chunki bu hudud areeologlar 
tomonidan bir necha makonlar topib, keng o'rganilgan. Bu hududda 
Samarqand Davlat universitetining arxeologlari, O 'zFA Arxeologiya 
instituti xodimlari tadqiqot ishlarini olib borganlar. Omonqo'ton, 
Zirabuloq, Go'rdara, Takalisoy kabi makonlar o'rta paleolit davrini 
o'rganish uchun olimlarga muhim manbalar berdi.
O m o n q o 'to n g ‘o r m akoni-S am arqand viloyati Urgut tumanining 
O m onqo'ton qishlog'i yaqinida, Samarqanddan 43-44 km janubda 
joylashgan. 
Makon 
1947 yilda D.N.Lev rahbarligidagi SamDU 
ekspeditsiyasi tomonidan topildi va 1957 yillargacha tadqiqot ishlari olib 
borildi. Tadqiqotlar jarayonida qalinligi 25smdan 1,5 mgacha bo'lgan 
madaniy qatlam aniqlanib, undan 220 ta tosh buyumlar topildi. Ularning 
asosiy qismi chaqmoqtoshdan yasalgan. 30 ga yaqin turli xildagi 
nukleuslar bo'lib, ular orasida gardishsimon va prizma shaklidagi 
nukleuslar ham bor. Paraqalar levallua-muste texnika madaniyatini 
eslatadi. Kertish texnikasi asosida toshning ikkala tomoniga ham ishlov 
berish natijasida qurol tig'lari arrasimon va to'lqinsimon bo'lib chiqqan. 
Bu erda bargsimon paraqalar ham bor. Bundav qurol namunalari 
Ko'tirbuloq va Zirabuloq makonlaridan ham topilgan.
O m onqo'ton g'oridan hayvonlarning suyak qoldiqlari ham topilgan. 
Arxeolog D.N.Levning tadqiqoticha, makon ilk va rivojlangan muste 
davriga oiddir.
T akalisoy g 'o r i - Omonqo'ton g'origa vaqin joylashgan muste davri 
yodgorligidir. Uni 1952 yilda D.N.Lev tadqiq qilgan. Bu erdan 
chaqmoqtosh siniqlari, uchburchaksimon uzun paraqa. kertish usulida 
ishlangan pichoqsimon qurol, gulxan izlari va hayvon suyaklari topilgan. 
Toshning ishlanish texnikasi asosida uni D.N.Lev mustening so'nggi 
bosqichiga oid deb ko'rsatadi. chunki bu erdan topilgan paraqalar va 
otsheplar gardishsimon va prizmaga o'xshash nukleuslardan ajratib 
olingan. Bu makonda neandertal odamlar vaqtincha yashaganlar.
Takalisoy makonidan topilgan ashyolar Qo'tirbuloq makonidan 
topilgan ashyolarga o'xshash bo'lib, bu neandertal odamlarning 
Zarafshon vohasida muste davri boshidan to oxirgi bosqichigacha 
uzluksiz yashaganlaridan darak beradi.
28

---