N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

Q opchig‘ay ustaxonasi 
- Farg'ona shahridan 40 km janubda, Oloy 
tog'ining shimoliy yonbag'ridagi Dangi darasining ichkari qismidagi 
Qopchig'oy degan joydan topilgan. U ochiq joydagi chaqmoqtosh koni 
hisoblanadi. U erdan topilgan tosh qurollar va chiqindilarga asoslanib 
tadqiqotchilar, uni muste davridan boshiab odamlar o'zlashtirganligini 
ta’kidlaydilar. Bu ustaxonada A.P.Okladnikov, M.R.Qosimov ham 
tadqiqot ishlarini olib borishgan.
Paleolit davri oid tosh ustaxonalari Navoiy 
viloyati 
Navoiy 
tumanida 
Uchtut, Ijond, Vaush va Zarafshonning qadimgi irmoqlari, 
Ohangaron daiyosi bo'ylarida ham mavjudligi qayd qilingan.
Uchtut yodgorligi 
Navoiy 
viloyati 
Navoiy 
tumani 
Olchin 
qishlog'i 
yonidagi Qoratog'ning 
janubiy 
qiyaligida 
joylashgan.
30

---

Yodgorlik 1958 yili arxeolog X.Muhammedov tomonidan topilgan. 
Keyingi yillarda uni T.Mirsoatov keng koMamda o'rgandi.
Uchtut ilk va o ‘rta paleolit davriga oid ochiq manzilgoh va 
chaqmoqtosh xom ashyosi qazib olinadigan joy bo‘lgan. U erdan 
muste davriga oid tosh qurollari, qo‘pol cho'qmorlar, nukleuslar, 
uchrindi va boshqa qurollar topilgan.
Tosh ustaxonalari Zarafshonning qadimgi irmoqlari, Ohangaron 
daryosi bo‘ylarida ham mavjudligi qayd qilingan. 
Ular arxeolog 
T.Mirsoatov 
tomonidan 
o ‘rganilgan. 
Chaqmoqtosh 
konlari 
va 
ustaxonalarini keng tadqiq qilish ibtidoiy madaniyati tarixni o ‘rganishda 
muhim manba sanaladi.
M avzuni m ustahkam lovchi savoilar:
1. 0 ‘rta paleolit davrining o ‘ziga xos xususiyatlarini aniqlang?
2. Tosh qurollarining ishlanish uslubi qanday boMgan?
3. Nukleus nima?
4. Teshiktosh yodgorligi topilmalarini kimlar o ‘rgangan?
5. Obiraxmatdan topilgan odam va Teshiktoshdan topilgan odam 
yashagan muhitni solishtiring?
6. Tosh ustaxonalari qaerlardan topilgan?
7. Ibtidoiy odamlar qanday g'orlami o ‘zlashtirganlar?
Yodda tuting!
• OMta paleolit mil.avv. 100-40 ming yilliklami o ‘z ichiga oladi.
• 0 ‘zbekiston hududi o ‘rta paleolit mil.avv. 200-100 ming yilliklar 
hisoblanadi.
• Jahon arxeologivasida o'rta paleolit muste va levallua-muste 
bosqichlariga boMinadi.
• 0 ‘zbekiston hududida oMta paleolit -muste. levallua. levallua- 
muste, soan bosqichlariga boMinadi.
• Nukleus tosh o ‘zagidir.
• Nukleus yorma texnika asosida ishlangan.
• OMta paleolitda sun’iy olov ixtiro qilingan.
• O'rta Osivodan 300dan ortiq o'rta paleolit makon lari topilgan.
• 1938 yili Teshiktosh g ‘oridan neandertal odam qoldiqlari topilgan.
• 2003 yilda Obiraxmatdan neandertal va xomo sapines odamidagi 
xususiyatlar omuxtalashgan odam qoldiqlari topilgan.
31

---

• 
Zarafshon vohasidan Om onqo‘ton, Zirabuloq, G o‘rdara, Takalisoy 
makonlari topilgan.