Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

Менежерни ўзини ўзи назорат қилиши 
– менежерни ўз фаолияти 
натижалари устидан назорат қилиши, шу туфайли меҳнат жараѐни 
яхшиланади, қўйилган мақсадга эришилдими ѐки йўқлги текширилади ҳамда 
керакли тузатишлар киритилади. 
Менежмент
– ишлаб чиқариш ѐки тижоратни бошқариш; ишлаб 
чиқариш самарадорлигини ошириш ва фойдани кўпайтириш мақсадида 
ишлаб чиқилган ва қўлланиладиган бошқарув тамойиллари, усуллари, 
воситалари ва шакллари мажмуасидир. 
Менежментнинг самарадорлиги
– ижтимоий–иқтисодий категория, 
бошқарув фаолиятининг натижавийлиги, моддий, молиявий, меҳнат ва одам 
ресурсларидан 
фойдаланишнинг 
мувофиқлик 
даражаси. 
Бошқарув 
натижалари ва уларга эришишга сарфланган ресурсларни солиштириш 
воситасида аниқланади. Менежмент самарадорлигининг вазифавий роли-
унинг ривожланиш даражаси ва динамикаси, ушбу жараѐннинг сифатий ва 
миқдорий томонларини акс эттиришдир. 

---

390 
Механик ташкилот
– қуйидагилар билан таърифланади: эгилувчан 
бўлмаган тузилма, стандартлаштирилган барқарор вазифалар, ўзгаришларга 
қаршилик, назоратнинг иерархик тизими, коммуникацияларнинг буйруқли 
тури. 
Меҳнат жамоаси
– ходимларни биргаликда меҳнат фаолиятини амалга
оширувчи бирлашма. 
Мотивация
– менежментнинг, инсон хулқининг мотивациядан уни 
фаолиятини бошқариш амалиѐтида фойдаланишни кўзда тутувчи вазифаси. 
Ҳар бир кишининг хулқи мотивация, яъни кишининг маълум ҳаракатларини 
амалга оширишга ундовчи ички кучлар билан белгиланади. Мотивация унинг 
ички ҳолати омиллари ѐки атроф-муҳит, ташқи ҳолат вазият, шароитлар 
таъсирига жавоби кўринишида намоѐн бўлади. Ҳар бир киши мотивациянинг 
шахсий тузилишига эга, бу унинг ривожланиши, ўз қобилиятлари, қандайдир 
натижаларга эришишини намоѐн қилиш ва ўзича баҳолаши жараѐнида 
шаклланади. Мотивация кишининг эҳтиѐжлари, уларни қаноатлантирилиш 
даражаси ва имкониятларини ҳис қилиш билан белгиланади. 
Мувофиқлаштириш
– бошқарув вазифалардан бири бўлиб, уни амалга 
ошириш фирманинг ички ҳолатини ташқи муҳит шароитлари билан 
мувофиқлаштириш, тизимнинг барча бўғинлари ишдаги мувофиқликни улар 
ўртасида оқилона алоқалар (коммуникациялар), тизимчалар ўртасидаги ўзаро 
ҳамкорликларни ўрнатиш йўли билан таъминлаш, бошқарувнинг барча 
вазифалари ягоналиги ва мувофиқлигини таъминлашдан иборат бўлади. 
Назорат
– менежментнинг дастурлар, режалар вазифалар, бошқарув 
қарорлари бажарилишини таъминлаш бўйича вазифаси. У ўз ичига бошқарув 
объектидаги жараѐнларни бориши орқасидан кузатиш, назорат қилинаѐтган 
параметрни берилган дастур билан солиштириш, дастурдан четга чиқишлар, 
уларнинг сабаблари ва характерини аниқлашни олади. Бошқарилаѐтган 
объектда содир бўлаѐтган жараѐнлар назоратнинг объекти бўлади. 
Назоратнинг иккита асосий шакллари мавжуд фаол ва пассив. Пассиви 
қандайдир жараѐнни янунланиши бўйича дискретли амалга оширилади, 

---

391 
фаолда бутун жараѐн давомида бошқарилаѐтган объектга таъсир 
кўрсатилади, бу четга чиқишларни бартараф этиш ва жаҳл билан таъсир 
кўрсатишни ўрнини қоплашга имкон беради. 
Низо (жанжал) 
– иккита ѐки кўпроқ томонлар, яъни аниқ шахслар ѐки 
гуруҳлар ўртасидаги зиддият бўлиб, бундан ҳар бир томон ўзининг нуқтаи 
назари ѐки мақсади қабул қилинишига ҳаракат қилади ва бошқа томонни 
шундай қилишига халақит беради.