|
Sfors qasri muzeyi
Milan shahrining qoq markazida shaharning ko‘p asrlik tarixi bilan
bog‘langan sfors qasri joylashgan. ko‘p yillar davomida mustahkam
devorlari tashqi dushmanlarning ber necha bora qilgan hujumlaridan
va shahar ichidagi taxt talashuvlaridan aziyat chekkan, katta yoshli
qasr bir necha marotaba qayta tiklangan. XX asr boshlarida taniqli
arxitektor va restavratorlar qasrga hozirgi vaqtgacha tashrif buyuruv-
chilarni hayratga solayotgan ko‘rinishini berishgan. hozirgi vaqtda
qasrda bir qator (musiqiy asboblar muzeyi, qadim misr muzeyi, ta-
rixga oid va b.) muzeylar mavjud.
38
Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 308 p.
76
Bizning davrimizda ajoyib va mag‘rur qasr Milan tarixiy marka-
ziga joylashdi. Qadimda XIV boshlarida, qasrning ilk g‘ishtlari terila-
yotganda, uni markazdan chetroqqa qurish rejalashtirilgan edi. Umu-
man olganda, qasr himoyalovchi, mustahkam mudofaa vazifasini
o‘tash uchun qurilgan. Inshootning tamal toshi, sulolasi Milanni ikki
asr (1277 - 1447) boshqargan gersog Galeatsso II Viskonti boshqargan
paytdan, 1368-yilda qo‘yilgan. sfors qasrining qurilishini esa Milan
hokimiyatini 1450-yilda bosib olgan Franchesko sforsa boshqardi.
1466-yil Franchesko sfors vafotidan so‘ng, uning vorislari qasrni
gersog qarorgohiga xos ko‘rinish berib qurilishni davom ettirishadi.
Bezak ishlariga o‘sha davrning mohir ustalari Leonardo da Vinchi,
Bramante, Filaretelarni chaqirishadi. Aynan shu davrda qasrning
hozirgi vaqtgacha o‘zining go‘zalligini yo‘qotmagan, muhtasham
interyerlari yaratilgan. Qasrda ichki hovlichalar, arkadalar bilan
o‘ralgan go‘zal maydon paydo bo‘ldi.
XV asr oxirlarida qasr eng go‘zal va boy qasrlardan biri bo‘ldi.
Italiya urushi boshlanganidan so‘ng qasr xo‘jayini Lyudovik sfors
qasrni tashlab qochib ketdi, uning barcha mol-mulkini fransuz qiroli
Lyudovik XII egallab oldi.
Biroq uning vakili Fransisk I qasrga nisbatan sovuqqon bo‘lgan,
chunki u fransuz shamborini va italyan Montenblo qasrlarini xush
ko‘rar edi. Qasr doimiy bo‘sh turaverdi, 1521-yil chaqmoq ta’siridan
Filiarete minorasi qulab tushdi, omboridagi poroxning portlashi nati-
jasida katta talofat ko‘rdi. Yaxshiyamki, atrofdagilarga zarar tegma-
di. Ispanlar boshqaruvi davrida qasr o‘zining asl mudofaa vazifasini
o‘tadi. shahar mudofaa binolarini mustahkamlash vazifasi bilan ispan
yer egasi Ferrante Gonzaga shug‘ullanib, qasrni yulduz shaklidagi
qurilishlar qatoriga qo‘shdi.
napaleon boshqaruvi paytida, vatanparvar gersoglar hukmronligi-
ga qarshi xalq bir necha marotaba imperatorga gersoglarning g‘ururi
bo‘lgan sfors qasrini fransuz Bastiliya qasriga o‘xshab buzib tashlash
talabi bilan chiqishgan. Lekin imperator bu talabni rad etib, fransuz
harbiylarini joylash uchun qal’aning bir qator eski qurilmalarini qayta
tiklashga buyruq berdi. Ko‘p sonli zallar va eskirib ketgan fortifikat-
77
sion inshootlar buzib tashlanib, qasrning katta hududi skverga aylan-
gan. 1833-yil qasrda katta masshtabli restavratsion ishlar boshlanib,
sfors qasri o‘rta asrlar ruhidagi romantik uslubini qayta tiklab oldi.
Qasrning qayta tiklash ishlari ancha cho‘zilib ketdi. 1861-yil umumiy
mustaqil Italiya davlati qayta tiklangach, yangidan kuch to‘planib qu-
rildi. Qasr birinchilardan bo‘lib qayta tiklanuvchi inshootlar ro‘yxatiga
tushib, rekonstruksiyasining loyihasi milanlik arxitektor Lukoy Bertra-
mi tomonidan taklif etilgan. Loyiha qasrning VI asrlik umri davomidagi
turli yozishmalarda keltirilgan ta’riflarga, qasrning mudofaasi tasvirlan-
gan suratlarga qarab, ularni o‘rganib chiqib ishlab chiqilgan.
Qayta tiklangan qasrga ilk tashrif buyuruvchilar 1900-yilning
bahor oyida kirishga musharraf bo‘lishgan. Rasmiy restavratsiya
ishlari 1905-yilda tugallangan. shundan keyin qasr shahar va shahar
aholisiga sovg‘a qilingan. o‘tgan asrlar davomida qasrda bir qator
muzeylar shakllana boshlandi.
Qasrning birinchi qavatida muzeyning barcha boy eksponatlari
joylashgan: Leonardoning freskasi, Bellinining polotnosi, Mantene,
korredjo, Lippo va b.. Qasrdagi eng e’tiborga sazovor eksponat deb,
buyuk Mikelandjoning oxirgi ishi, tugallanmagan haykal — “Petu
Rondanini” hisoblanadi. Ikkinchi qavatdagi tinch galereyada musiqa
asboblari galereyasi va sfors oilasiga tegishli bo‘lgan o‘rta asrning
ajoyib gobelenlar (devorga osib qo‘yiladigan suratli gilam) kolleksi-
yasi joylashgan.
78
Do'stlaringiz bilan baham: |
