Музейшунослик indd

Aksel Munte uy–muzeyi
san Mikele villasida joylashgan Aksel Munte uy muzeyi kap-ri 
orolidagi sayyohlar davomati juda katta bo‘lgan sayyohlik obyekt-
laridan biri hisoblanadi. hozirgi ko‘rinishga villa XIX asr oxirlarida 
ega bo‘lgan. shved yozuvchisi, arxeologi va shifokori Aksel Munte  
o‘zining orzu-niyatlarini amalga oshirish uchun, uzoq yillardagi 
qidiruvlardan so‘ng topilgan ajoyib joyi hisoblanadi. Aynan shu yerda 
ajoyib artefaktlar va yodgorliklar ekspozitsiyalarining kolleksiyalari 
bilan to‘ldirgan uy muzeyini qurishni boshladi. san Mikele villasi 
ezgu orzular ushalishining yaqqol isboti. U o‘zining ulkan, g‘aroyib 
bino ko‘rinishi bilan qandaydir imperator qasrini eslatadi. Lekin uy 
muzeyiga tashrif buyuruvchilar eksponatlar asl nusxa ekanligini bilib 
hayron qoladilar. Chunki ular antik davr eksponatlaridir. 
Ular muzeyga san Mikele villa xo‘jayini Aksel Muntening ko‘p 
yillik mehnati evaziga kelgan. Uning hayot tarixi oddiy, lekin kapri 
orolining  ajoyib jozibasi bilan to‘la. 
1876-yil Upsalsk universiteti, Tibbiyot fakultetining  iqtidorli tala-
basi Munte sog‘lig‘i tufayli o‘qishni to‘xtatib, shifokorlarning masla-
hati bilan orolga kelib qolgan. shifokorlar o‘pka ichki qon ketishini 
davolash uchun,  janub iqlimida, dengiz bo‘yida davolanishni masla-
hat berishdi. shuning uchun Munte Fransiya janubidagi Monpele uni-
versitetiga ko‘chirildi.  1880-yil Fransiyadagi  yosh, oliy ma’lumotli, 
diplomli shifokor, yashash uchun kapri oroliga jo‘nab ketadi. XIX      
35
 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 301 p.

---

67
asrlarda kapri orolining shifobaxsh iqlimi Yevropa amaldorlari orasida 
mashhur bo‘lgan. kapri oroli bilan bo‘lgan birinchi tanishuvdan so‘ng, 
Munte dilida shu yerlarda o‘zining shaxsiy uyini qurish orzusi tug‘iladi.
o‘z davrida Munte ajoyib inson edi. o‘zining bemorlarini 
noan’anaviy uslubda davolagan Munte, amaldor shaxslar orasida 
ma’lum va mashhur edi. Masalan, uning qo‘lida shved qirolichasi 
davolangan, shu bilan birga, Munte kambag‘allarni bepul davolagan. 
neapolda xolera kassalligi aniqlanganda, Munte o‘zining majburi-
yatini unutmasdan, birinchilardan bo‘lib yordamga oshiqqan. Aynan 
o‘sha yerda uning adabiyotga bo‘lgan iste’dodi ochildi. Munte ma-
halliy shved ro‘znomasiga maqolalar yozishni boshlaydi. Lekin unga 
haqiqiy mashhurlikni, Aksel hayoti davomida villa qurilishi bilan 
bog‘liq xotiralarni aniq yozib o‘tgan “san Mikele haqida Afsona” 
nomli  kitob–avtobiografiyasi  keltirdi.  Ana  shu  kitob  tufayli  Aksel 
Munte  ismi shved mualliflari ichida eng  kitobxoni ko‘p uchlik ichiga 
kiradi.
san Mikele villasi eng baland tepalikda joylashgan. Aksel Munte-
ni ziyorat qiluvchilar tog‘ yo‘lining eng qiya yo‘li bilan muzeyga 
ekskursiyaga borishadi. Lekin ana shu kapri orolining panoramali 
ko‘rinishi, villa galereyasidan  Vezuviyga va dengiz oqimiga ochi-
ladigan ko‘rinish dunyodagi eng go‘zal manzaralardan hisoblanadi. 
Munte shaxsiy uy qurilishi uchun sotib olingan yer joyida qachon-
lardir imperator qasri bo‘lgan. shuning uchun quruvchilar guruhi bir 
necha bora turli xildagi buyumlarni topib olishgan. keyinchalik ular 
Aksel Muntening  san Mikele villasi kolleksiyalarining bir burcha-
gidan joy olgan. Tepalikda topilgan eksponatlardan tashqari, minnat-
dorchilik sifatida bemorlar sovg‘a qilgan buyumlar, auksionda yoki 
xususiy kolleksionerlardan sotib olingan va antik davr ajoyib buyum-
lari Munte to‘plamiga kiritilgan edi. kolleksiya Munte chel el safar-
laridan keltirilgan buyumlar bilan tez to‘lg‘izilar edi.  hozirgi vaqtda 
Aksel Munte uy muzeyi turli davrlarga bag‘ishlangan ekspozitsiyalar, 
antik davrdan boshlanib to XX asr san’ati to‘plamini namoyish etadi.

---

68
Freskalar va arxitektura elementlari ko‘rinishidagi klassik asr 
madaniyati (rim, misr, etrusk) juda boy tarzda ochib berilgan. keng 
ko‘lamdagi kolleksiyalar autentik interyer bilan faxrlansa bo‘ladi, ay-
niqsa, pushti marmardan ishlangan Misr sfinksi haykali San Mikele 
villasining g‘ururi hisoblanadi. 
haykal tashrif buyuruvchilarga teskari devorga yuz qilib 
o‘rnatilgan, shuning uchun sayyohlar uzoq dengizlar ortiga boqib tur-
gan sfinksning sirli yuzini ko‘ra olishmaydi.
keyinchalik Aksel Munte tomonidan butun tepalik sotib olingan, 
bunday ishga qo‘l urgani esa bu insonning go‘zal xarakterini ko‘rsatib 
beradi. Tepalikda har yili to‘rg‘ay ovchilari yig‘ilishar, qushlarni ov-
lab, tamaddixona va restoranlarga, eng mazali ovqat tayyorlash uchun 
sotishar edi. Munte bir necha bora ovchilarni to‘xtatmoqchi bo‘lgan, 
lekin uddalay olmagan. Faqatgina butun tepalikni sotib olgan holda 
bunga erishadi. hozirgi vaqtda tepalikdagi restavratsiya qilingan qa-
dimiy qasrda ornitologlar markazi joylashgan.
san Mikele villasining qurilishi Aksel Munte 90 yoshligida tuga-
tilgan. o‘sha paytda doktor Muntening ko‘zlari xiralashib qolgan edi. 
Umrining oxirgi yillarini Gustav V ning shaxsiy mehmoni sifatida qi-
rollik rezedensiyasida o‘tkazdi. Butun umr mehnatini — san Mikele 
villasini shved hokimiyatiga topshirdi, shuning uchun shvedlar kapri 
orolida o‘zining shaxsiy burchagiga — Aksel Munte uy muzeyiga ega.