Музейшунослик indd

40
 Bulding National Museums in Europe 1750-2010, 859 p
.                            

---

85
Prado  muzeyi  xronologiyasi
1809-yil — rassomlik muzeyini ta’sis  etish bo‘yicha Jozef  
Bonapard qirollik  farmonini  chiqaradi.
1810-yil — Bonapard  o‘z  farmoni  bilan  Plasio  Bulnaviste  sar-
oyi-da rangtasvir  galereyasini  ta’sis  etadi.
1811-yil — Prado deyarli  bitkaziladi, ammo Xuan de V vafot 
etadi.  Fransuz qo‘shini  Madridni  qo‘lga oladi va binoni otxonaga  
aylantiradi.
1818-yil — qirollik  muzeyi  tashkil  topadi.
1819-yil — muzeyning  rasman  ochilishi  marosimi  Ferdinand 
VII  tomonidan   o‘tkaziladi.
1838-yi — jang harakatlari tufayli Pradoga Madrid atrofidagi  sa-
roylardan  kartinalar  keltiriladi.
1869-yil — qirolicha  Izabella II ning taxtdan tushirilishi bilan  
muzey  xalq ixtiyoriga  o‘tgan.
1883—1889-yillari — bino oxirigacha quriladi, yangi zallar  
qo‘shiladi.
1889-yil – gersoginya  Pastranda muzeyga 200 ta kartina sovg‘a  
qiladi.
1915-yil — Pablo Bosx vafot etadi va vasiyatiga ko‘ra asarlari  
Pradoga  o‘tadi.
1980-yil — havo  konditsionerlari  qilingan  birinchi  zal  ochildi.
1988-yil — qirolicha  Sofiya  san’at markazi  ochildi,  unga  Pra-
dodan ko‘plab  ishlar  berildi.
1990-yil – 3 tomli  kartinalar  nashri  chiqdi.
1999-yil — muzeyni kengaytirish uchun birinchi  bosqich prezen-
tatsiyasi  5 ta  binodan  tashkil topdi.
2007-yil — muzeyning asosiy  binosi  qayta  ta’mirlandi.
Prado  muzeyi  tarixi  va  durdonalari  bilan  tanishib, butun  davr  
bilan  to‘qnashish  mumkin. Filip V muzeyga 1500 ta polotno sovg‘a  
qilgan. Uning  o‘limidan  so‘ng, Izabella o‘z opasidan merosni sotib 
oladi va  kartinalar ispan toji mulkiga aylanadi. Muzeyning 100 yilligi  

---

86
nishonlanishi arafasida Dofin  Kladdan  11 ta kubok  o‘g‘rilangan,  
ular  Filip V  ga  meros  qolgan  edi. Fuqarolik  urushi  davrida  
esa  kolleksiya  1-qavatga  ko‘chirilib,  qum  qoplar  bilan  yopib  
qo‘yilgan.  Ayrim  buyumlar  Zenevaga  olib ketilgan. Ikkinchi jahon  
urushi  vaqtida  ko‘p  suratlar  Madridga  qaytgan. Urushdan  so‘nggi  
inqiroz  tugashi  bilan  muzey  yana  ochildi. XX asrda muzey fondin-
ing ko‘payishi,  uning  ko‘rgazma  zallarini  kengayishiga olib  keldi. 
Binoni  orqa  tomoniga  hovlilar  qilinib,  tomi  yopildi. 1971-yilda 
maydonni kengaytirish uchun Cansondel Buen Retiro uyi muzey  hi-
sobiga  o‘tdi.  shunday  qo‘shimcha  binolarga  qaramay,  muzey  fon-
dining  bir  qismi  doimiy  ekspozitsiyaga  kirmaydi.  shuning  uchun  
qo‘shimcha  bino  qurilgan. shunday qilib, vaqtincha ekspozitsiyaga 
joy  ajratildi: restavratsiya  ustaxonasi,  auditoriyalar,  kafe  va  ofis  
xonalari.
Prado  muzeyining  ispan  rangtasviri  kolleksiyasini  dunyoning  
boshqa  muzey  kolleksiyalari  bilan  tenglashtirib  bo‘lmaydi. Umu-
man  olganda,  muzeyning  16 ta  zali  italyan  asarlari bilan  to‘la. Prado 
bugun  ham, avvalambor, badiiy maktablar, in’omlar bilan to‘la  — ular 
ispan monaxlari injiqliklarini ifoda etadi.
Muzeyda Titsianning “Veneraga ta’zim” asari kishini o‘ziga jalb 
qiladi. Rafaelning “Madonna baliq bilan” asari ham juda go‘zal ishlar-
dan. el Greko asarlarini esa so‘z bilan ifodalash qiyin. Masalan, uning 
“Qo‘li ko‘ksidagi ritsar portreti” asari. hech kim unda kim  tasvirlan-
ganligini bilmaydi. Balki bu  rassomning avtoportreti degan  taxminlar  
ham  bor.
Velaskesning  50 ta kartinasi orasida eng ommabopi “Menini” kar-
tinasidir, unda rangni va  yorug‘likning  ajoyib xususiyatlarini ko‘rish  
mumkin.