Muxandislik tizimlari fakulteti “IShlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish” kafedrasi muxandislik dasturlari fani

7-TAJRIBA MASHG`ULOTI
Trenajer sistemasi bilan tanishish (Experion PKS, Unisim)
Ishdan maqsad. Operativ-dispetcher hodimlarini malakali faoliyat olib borish uchun tayyorlash va tanlash sifatini oshirishni asosiy quroli sifatida avtomatlashtirilgan trenajer-o‘rgatuvchi tizimida ishlash.
Nazariy qism.
"Trenajer"so‘zi - XX asrning oxirida paydo bo‘lgan neologizm, madaniyat taraqqiyotining boshlang‘ich bosqichida qo‘llanila boshlangan tushunchaning o‘zida insonni o‘qitish va unda muayyan ko‘nikmalarni yaratish uchun qurilmasi yotadi. Bunda ishlab chiqarish rivojlangan jamiyatda trenirovka, asosan, «men kabi bajar» prinsipi bo‘yicha amalga oshirilgan, tarbiyalash va o‘qitish uchun ajdodlarimiz ishlatib kelgan «moslama» ni nazarda tutishimiz mumkin. Birinchi navbatda bu insoniyat paydo bo‘lgandan beri, u bilan yonma-yon bo‘lib kelgan qo‘g‘irchokdir.
Trenajerlar mutaxassislarni bugungi kunda ishlab chiqarish rivojlangan jamiyatda bir turdagi uskunada ishlash yoki bir biriga o‘xshash bo‘lgan ishchi harakatlar bilan ishlash uchun, birinchi navbatda harbiy ehtiyojlar uchun ommaviy tayyorlashda zaruriyat tug‘ilganda paydo bo‘lishi mumkin va paydo bo‘ldi. O‘tkan asrning oxirgi choragida dunyo hamjamiyatini jadallik bilan kompyuterlashtirish bilan, ekspluatatsiya qilish nafaqat bir insonning, balki butun insoniyatning hayoti uchun xavf yuzaga kelish bilan bog‘liq bo‘lgan murakkab texnika yaratilishi bilan butun industriya – trenajer texnologiyalari yuzaga keldi.
Trenajer texnologiyalari bu murakkab komplekslar, modellashtirish va simulyasiya tizimlari, kompyuter dasturlari va fizik modellar, sifatli va tezkor qarorlarni qabul qilish uchun insonni tayyorlash uchun yaratiladigan maxsus metodika hisoblanadi.
Zamonaviy trenajerlarda va tayyorlash va o‘qitish dasturlarida, ularning asoslarida bir vaqtda amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirish prinsiplari asos solingan, ya’ni trenajer o‘qitiluvchi bilan birga rivojlanish imkoniga ega. Bunday yondashuvni amalga oshirish elektron-hisoblash texnikasining juda tez rivojlanishiga va mashina ko‘rishi, virtual reallik va shu kabilarni yaratish sohasidagi taraqqiyotga bog‘liqdir. Ushbu texnologiyalar negizida ko‘plap trenajerlar harbiy harakatlarni real vaqtda batafsil tavsiflash bilan imitatsiyalash imkonini beradigan harbiy sohada qo‘llanilishi uchun ishlab chiqilgan, tibbiyot uchun bemorlarga operatsiyalarni yuqori ishonch bilan o‘tkazish imkonini beradigan virtual reallik texnologiyalarining ko‘plab ilovalari yaratilgan va hakozalar. Bunday trenajer texnologiyalarning qo‘llanish sohasi doimo kengayib bormoqda.
Ishlab chiqarishi rivojlangan jamiyatning rivojlanishi malakali mutaxassislarni tayyorlash va doimo malakasini oshirish jarayonini qimmatlashtiradi. O‘qish jarayonigacha testdan o‘tkazish va nomzodlarni tanlab olish (kasbga yo‘naltirish) muammolari kabi, maqbul samaradorlikni saqlashdagi tayyorlash jarayonining butunjahon arzonlashishi birinchi o‘ringa qo‘yiladi.