“Mutaxassislik fanlarini o‘qitish va ishlab chiqarish ta’limi metodikasi” fanidan

Cho’kmani to’liq cho’kishiga ta'sir etuvchi omillar 

 

1. 

Cho’kmani to’liq cho’kishiga ta'sir etuvchi asosiy omillardan biri ionlarning 

kontsentratsiyasidir. Avval aytib o’tganimizdek, agar ionlarning kontsentratsiyasi  

uning eruvchanligidan yuqori bo’lsa, cho’kma hosil bo’ladi, ya'ni har qanday kam 

eruvchan moddaning cho’kmasi hosil bo’ladi, agar ionlarning kontsentratsiyasi 

ko’paytmasi berilgan haroratda eruvchanlik ko’paytmasidan katta bo’lsa. 

2. 

Ikkinchi asosiy omillardan biri  -  harorat. Yuqori harorat deyarli hamma 

cho’kmalarning to’liq cho’kishiga salbiy ta'sir ko’rsatadi. Ba'zibir cho’kmalarning 

hosil bo’lishida reaktsion muhitini qo’shimcha sovutish kerak bo’ladi. 

3. 

Bir ismli ionlarning borligiga to’liq cho’kishiga ijobiy ta'sir ko’rsatadi. 

Masalan, Ag

+

  ionlarining kontsentratsiyasi eruvchanlikdan kichik bo’lsa ham, Cl

-

 

(HCl yoki KCl) ionlarining ortiqcha miqdorini qo’shish cho’kma hosil bo’lishiga 

olib keladi. Agar elektrolitning bir ismli bo’lmagan ionlaridan qo’shilsa, cho’kma 

hosil bo’lishi ionlararo kuchlar hisobiga kamayadi va cho’kmaga tushuvchi 

ionlarning bir-biri bilan to’qnashish imkoniyati ham kamayadi (tuz effekti). 

4. 

Suvda yaxshi eruvchan organik erituvchilarni (spirt, atseton) qo’shish 

cho’kma hosil bo’lishini oshishiga olib keladi (tuz chiqish effekti). 

 

---