Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Partizanlik urushini odatda, uncha katta bo‘lmagan, yetakchiga 
boshqa metod bilan hujum qila olmaydigan firmalar amalga oshiradi. Bunday 
raqobat strategiyasida firma tanlab, narxni pasaytirish, yangilik taklif qilish, 

---

131 
savdoni jadal rag‘batlantirish kabi kutilmagan tez “oshib o‘tish”larni amalga 
oshiradi. Bu usul hujumni kutmaganlar uchun tasodifan boshlanishi va 
shunday kutilmaganda tugashi zarur. 
Yetakchi yoki hujum qiluvchining mudofaa strategiyasi yetakchi- likka 
da’vogarning bozor ulushini saqlab qolish yoki ko‘paytirishga yo‘naltirilgan. 
Bu strategiyani marketingda “harbiy” strategiya, deb ataladi. Bunday 
strategiyaning yana bir turi chekinish strategiyasi, deyiladi. Bu bozor 
ulushining qisqarish strategiyasi bo‘lib, mahsuloti eskirgan firmalar unga 
amal qilishga majbur. Unga ertami-kechmi bozorda faoliyat yurituvchilar 
murojaat qiladilar. Chunki mazmunigako‘ra u qisqartirish strategiyasidir. 
Ergashuvchi strategiyasi yetakchisiga ergashishni bildiradi. Unga 
ko‘plab kompaniyalar amal qiladi, chunki yetakchi ancha chidamli va unga 
hujum qilishga urinishni javobsiz qoldirmasligini bilishadi. Erga- shuvchi 
kompaniyalar tanlangan strategiyadan yetakchining mahsuloti- dan nusxa 
ko‘chirish, bozorga tovar olib chiqishda kam xarajat qilish, yangilikni 
bozorga olib chiqish bilan bog‘liq raqobat, ancha past risk kabilar 
ko‘rinishida ma’lum ustuvorlik bo‘lishi mumkinligini biladilar. Ko‘rib 
chiqilayotgan strategiyalar asosida faoliyat natijasida ergashuvchilarga, agar 
bu firma o‘z mijozlarini tutib qolishga ijodiyyondashsa, unga yetarlicha katta 
foyda olib kelishi mumkin. 
Ma’lum bozor o‘rniga ixtisoslashuv strategiyasi bozordagi ancha kuchli
raqobatchilar vaqtincha band qilmagan 
yoki ularda qiziqish uyg‘otmaydigan
joylarni qidirib topish va egallab olishga mo‘ljallangan. Rossiyalik iqtisodchi
A.Yudanov bitta bozorda harakatlanuvchi hamma firmalarni o‘z raqobat strategiyasi 
xarakteriga ko‘ra farqlanuvchito‘rtta turga bo‘ladi: violentlar, patiyentlar, 
kommutantlar, eksplerentlar.
 
Ulardan har biri biologik muomalaning ma’lum 
turiga keltirilgan va mos ravishda o‘xshashlikka ega. 
Violentlar – standart yirik biznes 
sohasida 
harakatlanuvchi, 
boshlang‘ich kuch strategiyasiga ega firmalar. Bu firmalarning turli xilligi 
safarbarligiga bog‘liq: – “kekkaygan sherlar”, “qudratli fillar”, “qayrilmas 
begemotlar”. 
Violent strategiyasini tutib turuvchi firmalarning kuchi shundaki, bir- 
biridan kuchli farqlanuvchi mahsulotlarning uncha katta bo‘lmagan