Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

2.4.
 
Talabning holati va rivojlanishiga ko‘ra 
marketingning turlari 
 
Marketingning evolyutsion bosqichida qo‘llanish sohasi, hamda 
bozordagi talabning xarakteriga qarab marketing turlari va shakllari 
farqlanadi. Marketingning asosiy turlari quyidagilar hisoblanadi: 
1.
Nodifferensial marketing. 
2.
Differensial marketing. 
3.
Mujassamlashgan yoki konsentratsiyalashgan marketing. 
4.
Kommunikativ marketing. 
Nodifferensial marketing – 
1950 – yillarda rivojlanib, bozorni seg- 
mentlarga bo‘lishni nazarda tutmagan. Maksimum ishlab chiqarish va sotish 
asosiy tamoyil bo‘lgan va keyinchalik esa tovar-xaridor -sotish - reklamaga 
e’tibor qaratildi. 
Differensial marketing – 
1960 – yillarda shakllanib, unda bozorni 
segmentlarga bo‘lib o‘rganish, xaridorlar segmetini aniqlash, ularga mostovar 

---

54 
va xizmatlar ishlab chiqarishga katta e’tibor qaratildi. 
Segmentlash 
g‘oyasining rivojlanishi 
konsentrlashgan, 
ya’ni 
mujassamlashgan 
marketing turini vujudga keltirdi. Uning mohiyati 
bozorning barcha segmentlari uchun emas, balki kam o‘rganilgan yangi 
yo‘nalishlarini aniqlash va shu segment uchun tovar yoki xizmat turini 
yaratish. Masalan, uyali aloqaning paydo bo‘lishi, mobil telefonlarning 
yaratilishi yangi innovatsion bozor segmentini yaratdi. Bu davrda giper 
raqobat va keskin diversifikatsiya yuzaga keldi. Mobil telefonlar assortimenti 
ko‘payib, yangi uyali kompaniyalar uyali aloqa bozorini shakllantirdi. 
Kompleks marketing 
– Marketing – miks marketingning barcha 
elementlari — tovar, tovar bahosi, iste’molchi, sotuv reklamaning 
integrallashuvi asosida energetik samaraga erishishni taqozo qiladi. 
Marketing faoliyati iste’molchilarning doimiy yangilanib boradigan 
talablarini qondiradigan raqobatbardosh takliflarni shakllantirish va firma 
daromadini ta’minlash maqsadida marketing funksiyalarini tashkil etuvchi va 
amalga oshiruvchi jarayon sifatida doimiy to‘ldirib boriladigan moliyaviy, 
moddiy, mehnat va axborot resurslarini talabqiladi. 
Talabning xarakteriga qarab marketingning quyidagi tiplari, ya’ni 
shakllari mavjud: 

Konversion marketing. 

Rag‘batlantiruvchi marketing. 

Rivojlanuvchi marketing. 

Sinxromarketing. 

Qo‘llab-quvvatlovchi marketing. 

Demarketing. 

Qarama - qarshilik ko‘rsatuvchi marketing.