Mustaqillik qo‘lga kiritilgandan so‘ng jamiyatimizning nafaqat

Kirish

Mustaqillik qo‘lga kiritilgandan so‘ng jamiyatimizning nafaqat

iqtisodiy-ijtimoiy, hamda ma’naviy-ma’rifiy sohalarida, balki siyosiyhuquqiy sohasida ham sezilarli islohotlar va rivojlanish kuzatildi. Ko‘z

oldimizda bir palatali bo‘lgan parlamentimiz ikki palatali bo‘ldi, davlat

xokimiyatining qonun chiqaruvchi, ijrochi va sud xokimiyatiga bo‘linishi

tizimi yanada takomillashtirildi. Davlatimiz va jamiyatimiz tizimida

kuzatilayotgan rivojlanish jarayonlari to‘xtalmas bo‘lib, xozirgacha davom

etib kelmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va

Senatining 2010 yil 12 noyabrda o‘tkazilgan qo‘shma majlisda

Prezidentimiz o‘zining ma’ruzalarida O‘zbekistonda davlat hokimiyati va

boshqaruvini demokratlashtirish, sud-huquq tizimini isloh etish, axborot

sohasini isloh qilish, axborot va so‘z erkinligini ta’minlash, saylov huquqi

erkinligini ta’minlash va saylov qonunchiligini rivojlantirish, fuqarolik

jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirish, iqtisodiyotni

liberallashtirishni yanada chuqurlashtirish kabi muhim ustuvor vazifalarni

belgilab berdi. Hususan, u quyidagilarni ta’kidlab o‘tdi: «Mamlakatimizni

demokratik yangilashning bugungi bosqichdagi eng muhim

yo‘nalishlaridan biri bu - qonun ustuvorligi va qonuniylikni

mustahkamlash, shaxs huquqi va manfaatlarini ishonchli himoya qilishga

qaratilgan sud-huquq tizimini izchil demokratlashtirish va

liberallashtirishdan iboratdir. Bir so‘z bilan aytganda, yurtimizda huquqiy

davlat asoslarini yanada takomillashtirish va aholining huquqiy ongi va

madaniyatini yuksaltirish biz uchun hal qiluvchi vazifa bo‘lib qolmoqda».1

Shu bilan birga, bozor iqtisodiyoti sohasidagi qonunchilik bazasidagi

mavjud qonunlarning aksariyati hozirgi davrdagi yangi real holatidan kelib

chiqib qayta ko‘rib chiqilishi zarurligi ham alohida ta’kidlandi.

Huquqiy sohadagi jarayonlarni tizimli boshqarish uchun yangi,

zamonaviy sohalararo bilimga ega bo‘lgan, chet el tajribasi bilan tanish

bo‘lgan, boshqarish, qarorlar qabul qilish va tizimli tahlil usullarini amalda

qo‘llay oladigan huquqshunoslarni tayyorlash dolzarb muammo bo‘lib

qolyapti.

Bundan tashqari, xalqaro huquq sohasida mamlakatimizga chet tilini

biladigan va zamonaviy bilimga ega, tajribali mutaxassislar kerak

bo‘lmoqda, chunki globallashuv va integratsion jarayonlar sharoitida chet

Куратор, [16.06.21 09:11]

el mamlakatlari bilan bo‘lgan xamkorlik o‘zaro manfaatli bo‘lishi va

yurtimiz ravnaqiga hissa qo‘shishi lozim.

Oddiy misol qilib ko‘rsatadigan bo‘lsak, erkin iqtisodiy hududlarga chet el investitsiyalarni

jalb etish uchun halqaro iqtisodiy huquqni tushunadigan huquqshunos-olimlar va huquqshunosamaliyotchilar kerak bo‘lmoqda. Xalqaro huquq sohasidagi olimlar va qonunchilikni mukammal

biladigan mutaxassislar esa iqtisodiyotning rivojlanishini ta’minlaydigan qonunchilikni

rivojlantirishga o‘z hissalarini qo‘shishlari kerak. Qolaversa, bunday mutaxassislar mamlakatimizda

yaratilayotgan har bir qo‘shma korxonada faoliyat yuritishi va xalqaro sahnada shu korxonalar

huquqlarini himoya qilishi lozim.

Binobarin, demokratik, huquqiy, farovonli, intellektual va ma’naviyati

yuksak jamiyat qurilishida huquqshunoslarning o‘rni yuqori bo‘lishi lozim.

Ular qonunlarni ishlab chiqishda mezon sifatida nafaqat huquqiy

tamoyillar, balki iqtisodiy samaradorlik, ijtimoiy adolat, jamiyatimizning

o‘ziga hos hususiyatlarini inobatga olishlari lozim.

Yuqorilardan kelib chiqqan holda, aytish joizki qonunlar faqatgina bir

sohaning rivojlanishiga emas, balki har bir sohadagi ijobiy o‘zgarishlarga

turtki bo‘lishi zarur. Bu esa o‘z navbatida qonunlarni ishlab chiqish

jarayonida tizimli fikrlash va tizimli yondashuvni qo‘llashni talab etadi.

Ma’lumki, har bir soha mutaxassisi qachondir mehnat faoliyatida

rahbar lavozimiga erishishi mumkin, ammo rahbar bo‘lish uchun da’vogar

bir necha sohaga oid bilimlar, ijtimoiy ko‘nikmalar, tizimli fiklash va

qarorlar qabul qilish qobiliyatiga ega bo‘lish lozim.

Shuning uchun, xozirgi kundagi huquqshunos o‘zining mutahassislik

doirasidagi tor bilimlari bilan cheklanib qolmasligi lozim.

Masalan, xoxlaymizmi-yo‘qmi, qonun yoki qonuniy hujjatlarning ma’lum qismi bevosita yoki

bilvosita iqtisodiyot sohasi bilan bog‘liq bo‘ladi va qonun loyihasi muhokama qilinganda avval

uning ma’lum moddalari iqtisodiyotga (hususan, aholi turmush darajasi va iqtisodiy o‘sishga)

qanday ta’sir etishi tahlil qilinishi lozim; bu esa o‘z navbatida, huquqshunosni, xech bo‘lmasa,

iqtisodiyot rivojlanishining asosiy tamoyillarini tushunishga majbur etadi.

Zamonaviy huquqshunos o‘z faoliyatida matematika va statistika

usullaridan foydalanishni bilishi lozim.

Masalan, prokuratura xodimi iqtisodiy jinoyatlarni fosh qila olishi uchun, xech bo‘lmasa,

buxgalteriya hisob-kitobinining asoslarini tushunishi lozim; HMQO ning ahborot-tahliliy bo‘limida

ishlayotgan huquqshunos statistik usullar yordamida jinoyatlar soniga ta’sir etuvchi omillarni

aniqlash va kelgusida jinoyatlarni bartaraf etish maqsadida chora-tadbirlar ishlab chiqish bo‘yicha

takliflar berish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim; sud jarayonida bir-biri bilan baxslashayotgan

advokat va prokurorlar matematik o‘yinlar nazariyasi usullaridan foydalanishni bilishlari kerak.

Ko‘rib turibmizki, yuridik sohada zamonaviy bilim, qobiliyat va

ko‘nikmalarga ega bo‘lgan yangi kadrlar tayyorlanishini zamonning o‘zi

talab qilmoqda. Bunday kadrlar mantiqiy, majmuaviy va tizimli fikrlash va

o‘z yuridik amaliyotida tizimli tahlil usullaridan foydalanish qobiliyatiga

ega bo‘lishlari darkor.