Mustaqil ishi mavzu: O'zbekistonda narx siyosati va narxni erkinlashtirish

Bahoga yondoshma ta’sirini kuzatish.
Bahoni kuzatish, ushbu sohda davlat faolligining boshlang’ich formasi hisoblanadi. Tarixdan davlatni bahoni kuzatuvi amalga oshirib kelgan, bugungi kunda shu kuzatuv olib boriladi. Baho yuzasidan kuzatuvni Markaziy statistika boshqarmasi amalga oshiradi. Baho harakati yuzasidan mustaqil ravishda kasaba soyuz uyushmalari xonlikdagi ilmiy tekshirish markazlari, partiya, xalqaro tashkilotlar rahbarligidagi maxsus komissiyalar tadqiqot olib boradi.
Baho yuzasidan davlat va ijtimoiy hamkorlar tomonidan nazorat olib borishining bosh maqsadi:

• 
  har yili mamlakat nominal ish haqi va pensiya ortishi indeksini aniqlash;
  
• 
  bahoni ortishini milliy raqobatbardoshlik o’zgarishi va harajatlar ortishiga ta’sirini baholash.
  

Davlat bahoga tashqi savdo bo’yicha boj to’lovlarini kiritishni bekor qilish, iqtisodiy integratsiya ittifoqiga kirish, hisob stavkalarini o’zgartirish, soliqni tabaqalashtirish, pul emissiyasini o’tkazish orqali ta’sir o’tkazishi mumkin.


Bahoni shakllantirish jarayoniga davlat aralashuvi.
Bahoni shakllantirish jaayonig davlat aralashuvini jarimalar solish tariqasida ko’rishimiz mumkin. Davlat organlari korxonalar mahsulotlari bahosi ishlab chiqarish harajatlari ammortizatsiya va boshqa ajratmalar evaziga oshirib yuborishni nazorat qiladi. Bahoni shakllantirish jarayoniga davlatni to’g’ridan-to’g’ri aralashuvi bu aktsiz tovarlarga baho belgilash hisoblanadi. Masalan: spirtli ichimliklar, sigaretalar.
Yana bir to’g’ridan-to’g’ri ta’sirini ko’rinishi bahoni shakllanishida subsidiya yordami ko’rsatishdir.
Subsidiyaning bir ko’rinishi bahoga maxsus qo’shimchalar berishdir. Qo’shimcha iste’molchi yoki ishlab chiqaruvchiga beriladi.
Davlat sektoriga ta’lluqli tarmoqlarda bahoga to’g’ridan to’g’ri ta’sir nisbatan yuqoridir. Masalan: ayrim turdagi tovarlar bo’yicha. Xarbiy sanoat va qurilishning bir qator tarmoqlariga davlat organlari doimiy xaridorlar hisoblanadi. Xususiy firmalarda esa hamkorlar mustaqil ravishda kelishilgan holda bahoni belgilaydilar. Bahoni belgilashda bazis tarmoqlardagi baho darajasi asos bo’lib xizmat qiladi.
Yana bir samarali vosita bu qo’shilgan qiymat solig’i hisoblanadi. Bu oborotga nisbatan davlat tomonidan belgilangan miqdorda baho tarkibiga kiritiladi. Bugungi kunda bizning respublikamizda qo’shilgan qiymat solig’ining darajasi 20 foizni tashkil etadi.
Davlat iqtisodiy siyostining asosiy yo’nalishlaridan biri bu tashqi savdo baholariga ta’sir ko’rsatishdir. Davlat chetga tovar sotuvchilarni rag’batlantiradi, ularni soliqlardan ozod qiladi, imtiyozli kreditlar beradi. Davlat tadbirkorlikni qo’llab quvvatlash va uni kelgusida yanada rivojlantirish maqsadida bir qator qo’shimcha imtiyozlar beradilar. Bundan ko’zlangan maqsad jahon bozorida baho orqali raqobat olib borishni ta’minlashdir.