Mustaqil ishi mavzu: Italiya Iqtisodiyoti Qabul qildi: G. G'aybullayeva

Farg‘ona Politexnika instituti 72 I 20i 2-guruh talabasi Rahmatjonov Alisherning

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Italiya Iqtisodiyoti
Qabul qildi: G.G'aybullayeva

Farg’ona 2021

Mavzu: Italiya Iqtisodiyoti

Reja:

1. 
   Iqtisodiyoti
   

2. 
   Sanoatlashtirish davri
   

3. 
   Aholisi
   

Xulosa

Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish

Italiya – respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1947 yil 22 dekabrda qabul qilingan va 1948 yil 1 yanvardan kuchga kirgan. Davlat boshligi – prezident (1999 yil maydan K. A. Champi). U parlament ikkala palatasining qoʻshma majlisida viloyatlar vakillari ishtirokida 7 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi organ deputatlar palatasi va senatdan iborat parlament. Ijrochi xokimiyatni Vazirlar Kengashi amalga oshiradi. Prezident Vazirlar Kengashi raisi va uning taklifiga binoan vazirlarni tayinlaydi.
Italiyaning iqtisodiy tarixini uchta asosiy bosqichga bo'lish mumkin:^[37] mamlakat birlashganidan keyin yuqori emigratsiya va turg'un o'sish bilan tavsiflangan kurashning dastlabki davri; tomonidan to'xtatilgan 1890-yillardan 1980-yillarga qadar davom etadigan markaziy davr Katta depressiya 1930-yillarda va ikkita jahon urushi; va 2008 yildagi global moliyaviy inqirozdan so'ng ikki barobarga tushgan tanazzul tufayli kuchaygan va bu mamlakat faqat so'nggi yillarda asta-sekin qayta tiklanayotgan sust o'sishning so'nggi davri.

1. 
   Italiya – yuksak rivojlangan industrial-agrar mamlakat. Dunyoda eng rivojlangan 10 davlatning biri. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 31,6%, qishloq xoʻjaligi ulushi 2,9%, xizmat koʻrsatish soqasi 65,5% (1997). Italiyada 12 mln.dan ziyod aholi xizmat koʻrsatish sohasida, 6,5 mln. kishi sanoatda, 1,5 mln. kishi qishloq xoʻjaligida band.
   

Sanoatida ogʻir sanoat ustun. Jumladan, mashinasozlik, metallurgiya, avtomobilsozlik, toʻqimachilik, elektroenergetika, neftni kayta ishlash, neft kimyosi rivojlangan. Sanoat mahsulotining anchagina qismi eksport qilinadi. Italiyada xom ashyo va energetika zaxiralari kam, borlari ham notekis joylashgan. Neft va gaz (asosan, Padan tekisligi, Po daryosi etaklari, Adriatika dengizi sohiliga yaqin joylar va Sitsiliya o.da), qoʻrgʻo-shin, rux (asosan, Sardiniya o.da), temir rudalari (Aostada va Sardiniya o.da), boksit, kinovar (simob ruda-si), pirit (Toskana viloyatida), ol-tingugurt, tuz (Sitsiliya o.da), qoʻngʻir koʻmir, binokorlik materiallari va b. qazib olinadi. Issiklik elektr stansiyalari elektr energetikaning asosini tashkil etadi. Atom elektr styalari va geotermal stansiyalar qurilgan. Yiliga oʻrtacha 222 mlrd. kVt-soat elektr energiyasi hosil qilinadi. Metallurgiya sanoati, asosan, chetdan keltirilgan xom ashyo asosida ishlaydi. Qora metal-lurgiyaning eng yirik korxonalari Genuya, Neapol atrofida, shuningdek, Pombino va Tarantoda; rangli metallurgiya korxonalari Venetsiya, Bolsa-no, Mori, Milan shaharlari va Sardiniya o.da joylashgan. Neftni qayta ishlash korxonalari (chetdan keltirilgan xom ashyo asosida), asosan, dengiz sohilidagi joylar (Genuya, Neapol, Venetsiya, Spetsiya, Augusta)da va neft mahsulotlari eng koʻp ishlatiladigan shaharlar (Milan va boshqalar)da. Sanoatning yetakchi sohasi boʻlgan mashinasozlik tarmoklari: avtomobilsozlik (Turin), kemasozlik (Genuya, Livorno, Neapol, Venetsiya, Triyest), stanoksozlik (Milan, Breshna, Turin), priborsozlik (Ivrea), elektrotexnika (Milan, Varese, Bergamo, Turin, Genuya) va elektron (Milan atrofi) sanoati rivojlangan. Neft kimyosi, plastmassa, maʼdanli oʻgʻit, sunʼiy tola, farmatsevtika va rezina mahsulotlari, sintetik kauchuk ishlab chiqarish yuqori darajaga yetgan. Lombardiya va Pyemont – anʼanaviy toʻqimachilik markazlari. Oziq-ovqat sanoatining asosiy tarmoklari – un, makaron, pishloq, qand-shakar, kon-serva, zaytun yogʻi, uzum vinosi (yiliga 70 mln. gektolitr) ishlab chiqarishdir. Yengil sanoat, xususan, poyabzal ishlab chiqarish rivoj topgan. Hunarmandchilikka ayniqsa katta eʼtibor beriladi.
Qishloq xoʻjaligining yetakchi tarmoklari – dehqonchilik (58%) va chorvachilik (42%). Unumdor yerlarning 34,3% (19,6 mln. gektar) haydalib, ekin ekiladi, 11% bogʻ, tokzor va zay-tunzor, 19,2% maysazor va yaylov. Asosiy don ekinlari – bugʻdoy, makka-joʻxori, suli, arpa, sholi. Qand lav-lagi, uzum, zaytun, sitrus mevalar va sabzavot ham yetishtiriladi. Vino ishlab chiqarish hajmi jihatidan Italiya dunyoda yetakchi oʻrinlardan birida turadi. Italiya yiliga 6 mln. tonnaga yaqin turli xil hoʻl meva beradi, uning salkam 60% mamlakat shimolidagi ixtisoslashgan fermer xoʻjaliklarida yetishtiriladi. Janubiy viloyatlarda bodom, yongʻoq, fundukzorlar koʻp. Uzum hosili yiliga 10 mln. tonna (uning 90% kayta ishlanib, vino qilinadi), sitrus mevalar xrsili yiliga 3,3 mln. tonna, pomidor hosili 5,5 mln. tonna. Chorvachiliqsa qoramol (8,8 mln. bosh), choʻchqa (9,6 mln. bosh) va qoʻy (12,2 mln. bosh) boqiladi. Mamlakat shimolida sut va goʻsht chorvachiligi ustun. Baliqchilik yaxshi rivojlangan. Xalqaro Valyuta Fondining ma'lumotlariga ko'ra 2006 yil Italiyaning yalpi ichki mahsuloti (YaIM) hajmi 1.852.585 AQSh dollarni tashkil qilgan va bu ko'rsatkich jahon mamlakatlari orasida 7-o'rinni egallaydi. Iqtisodiyotni strukturaviy jihatdan sanoat mahsulotlari 29%, xizmatlar 69% va qishloq xo'jaligi 3% ni tashkil qiladi. Iqtisodiy Hamkorlik va Taraqqiyot Tashkilotining ma'lumotiga ko'ra Italiya 2004 yilda sanoat mahsulotlari eksporti bo'yicha 6-o'rinni egallagan. Shimolda kapitalistik iqtisodiyot sanoatga ixtisoslashgan xususiy kompaniyalardan tashkil topgan bo'lsa, janubiy qismlarda qishloq xo'jaligi rivojlangan. Italiyada Mafiya mamlakat iqtisodiyotida katta ulushga ega, va bu 127 milliard AQSh dollarini tashkil etadi; uyushgan jinoyatchilik Italiya YaIMning 7% ni tashkil qiladi. Xom ashyoning katta qismi va energiya tashuvchilarining qariyb 75% import qilinadi. So'nggi o'n yillikda Iqtisodiyot va Valyuta Ittifoqi talablariga binoan Italiya qattiq fiskal siyosat olib bordi va kichik inflyatsiya ko'rsatkichiga ega bo'ldi. 1999 yil Evro tadbiq etilishi bilanoq Italiya uni qabul qildi.

2. Sanoatlashtirish davri

Terni 1912 yilda po'lat fabrikalari.
Birlashishdan oldin ko'plab Italiya stateletslari iqtisodiyoti juda ko'p agrar edi; Biroq, qishloq xo'jaligining ortig'i 1820-yillardan boshlab Italiyaning Shimoliy-G'arbiy qismida tarixchilar "sanoatdan oldingi" o'zgarishlarni keltirib chiqardi, bu, asosan, hunarmandchilik bilan, ayniqsa, ishlab chiqarish faoliyatining tarqalishiga olib keldi Pyemont-Sardiniya ning liberal boshqaruvi ostida Kavurning grafligi.^[39]
Keyin birlashgan Italiya qirolligining tug'ilishi 1861 yilda aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIMning Buyuk Britaniyaning yarmiga, Frantsiya va Germaniyaga qaraganda 25 foizga kamligini hisobga olib, yangi mamlakatning qoloqligi to'g'risida chuqur ong paydo bo'ldi. 1860 va 1870 yillar davomida ishlab chiqarish faoliyati qoloq va mayda bo'lgan, katta hajmdagi agrar sektor esa milliy iqtisodiyotning asosi bo'lgan. Mamlakatda yirik ko'mir va temir konlari yo'q edi va aholi asosan savodsiz edi. 1880-yillarda og'ir fermer xo'jaligi inqirozi zamonaviy dehqonchilik usullarini joriy etishga olib keldi Po vodiysi,^[41] 1878 yildan 1887 yilgacha protektsionist og'ir sanoat bazasini yaratish maqsadida siyosat joriy etildi. Tez orada ba'zi yirik po'lat va temir buyumlar baland joylar atrofida to'plangan gidroenergetika salohiyati, xususan Italiyaning markaziy qismidagi Alp tog'lari va Umbriya Turin va Milan to'qimachilik, kimyo, muhandislik va bank rivojlanishiga rahbarlik qildi va Genuya asirga olingan fuqarolik va harbiy kemasozlik.^[43]
Biroq, mamlakatning shimoli-g'arbiy hududini tavsiflovchi sanoatlashtirishning tarqalishi Venetsiyani va, ayniqsa, Janubiy. Natijada Italiya diasporasi 26 milliongacha italiyaliklarga tegishli bo'lib, ularning aksariyati 1880-1914 yillarda bo'lgan; ko'plab olimlar tomonidan bu zamonaviy zamonlarning eng katta ommaviy ko'chishi hisoblanadi.^[44] Davomida Buyuk urush, hali ham zaif bo'lgan Italiya davlati zamonaviy urushni muvaffaqiyatli olib bordi va 5 millionga yaqin yollovchilarni qurollantirishga o'rgatdi.^[45] Ammo bu natija juda katta xarajatlarga olib keldi: urush oxiriga kelib Italiya 700 ming askarini yo'qotdi va balonli davlat qarzlari milliardlab milliardga etdi. lira.