―musiqa ta‘limi‖ kafеdrasi ―O‘zbek xalq musiqa ijodi‖ fani bakalavriyat yo‘nalishi

 
TERMA 
O‘zbek musiqa folklorining mustaqil janrlaridan biri termadir. Termaning 
lug‘aviy ma‘nosi tanlangan, saylangan, terib, tanlab tizish demakdir. Dostonchi 
baxshi shoirlar ko‘pchilik yig‘ilgan joylarda dostonlardan parchalarni turli 
mavzulardagi 10 – 12 misralardan 300 – 350 misragacha bo‘lgan she‘rlarni 
kuylaydilar. Bu terma deb yuritiladi. Odatda, doston boshlamasdan to‘plangan 
xalqning diqqat-e‘tiborini tortish uchun terma aytiladi. Termalar mavzu jihatidan 
xilma-xildir. Lekin ularning aksariyatini didaktik xarakterdagi dunyoning achchiq-
chuchugi, yaxshi-yomoni hakida kuylab, mardlikka, adolatga, to‘g‘rilikka 
chaqkirish ohangidagi qo‘shiqlar tashkil etadi. 
Termalar yaratilishi va kelib chiqishiga ko‘ra uch katta guruhga bo‘linadi: 
1.
Dostonlardan olingan termalar. 
2.
Mumtoz adabiyot termalari. 
3.
Mustakil termalar. 
Baxshi shoirlar repertuaridan keng o‘rin egallagan dostonlarning qisqa 
mazmuni bilan tanishtiruvchi «Nima aytay», «Do‘mbiram», shoir va mashhur 
qahramonning faoliyatini aks ettiruvchi «Kunlarim», «Armonim qolmadi», «Bormi 
jaxonda», «Bedovsan» kabi termalar fikrimizning isbotidir. 
Archalarning ostidan archib olgan do‘mbiram, 
Pistalarning ostidan richib olgan do‘mbiram. 
Irg‘aylarning ostidan irg‘ib olgan do‘mbiram, 
Bodomlarning ostidan borib olgan do‘mbiram. 
O‘LAN 
O‘lan, asosan, o‘tmishda ko‘chmanchilik va yarim ko‘chmanchilik tarzida 
hayot kechirgan o‘zbek urug‘lari o‘rtasida keng tarqalgan bo‘lib, u qiz uzatar 
oqshomidan bir yoki bir necha kun ilgari qizning uyida o‘tkaziladigan «Qiz 

---

12 
oqshomi», «Qizlar majlisi» kabi turli nomlar bilan nishonlanadigan tantanada ijro 
etilgan. Ayrim xollarda qiz uzatar kechasi kuyovning uyida utkaziladigan 
bazmlarda ham ulan ijro etilishi mumkin. Ammo «qiz oshi»da ijro etiladigan 
o‘lanlar umumo‘zbek to‘ylari uchun barharor an‘anadir. 
Ulanning mavzu doyrasi keng bo‘lib, unda ishqda vafodorlik, yor visoliga 
mushtoqlik ohanglari yetakchilik qiladi. Ulan aytishni, odatda yigitlar boshlab 
berishadi. 
Y i g i t : 
Qapg‘a deyman, ko‘zingdan, qarg‘a, deyman,
Kapg‘a uya soladi jarga, deyman. 
Kurmaganga ko‘p vaqt, oylar utdi, 
Ulan bilan so‘rashay–xorma, deyman. 
Q i z :
O‘lanlarim, ko‘zingdan, o‘lanlarim, 
Sen bo‘lding shu dunyoda gumondorim. 
Sen bulsang shu dunyoda gumondorim, 
Kuya-kuya kul bo‘ldi suyaklarim.