Musiqa nazariyasi

bog‘lovchi-
о‘tish
tarzida beriladi (Betxovenning 12-sonatasi finalida). Kо‘pincha bog‘lovchi 
partiya mavjud bо‘lmaydi va ikkinchi lavha refrennning asosiy qismi bilan 
bevosita taqqoslanadi (Betxovenning 11- sonatasi finalida). 
5. Birinchi lavha – yordamchi partiY. 
Birinchi lavha (V) о‘z xarakteri 
va hajmiga kо‘ra ancha rang-barang. Ayrim hollarda u faqatgina shakl bosiqligini 
buzmaydigan qisqa oraliq lavha sanaladi (masalan, Betxovenning 7, 9- sonatalari
finalida). Boshqa hollarda u bir muncha yirik va refrenga qaytgunacha ma’lum 
rivojlanishni о‘z ichiga oladi (Betxovenning 4, 11, 15- sonatalari finalida). Ba’zida 
esa u refrenga qarma-qarshi qо‘yiladigan mustaqil yordamchi partiya 
darajasigacha yetadi (Betxovenning 2, 3, 8 -sonatalari finalida). Yordamchi
partiya hamma vaqt bir mavzuli va kо‘p hollarda ikki jumladan iborat davriya 
kо‘rinishida bо‘ladi. 
Biroq bunda birinchi lavha - yordamchi partiya kо‘proq sonata shaklidagi 
kabi yakunlovchi partiya bilan emas, balki refrenni takrorlashga о‘tish bilan 
tagallanadi (Betxovenning № 2, 4 sonatalari finalida).
Refrenning 
takrori
(ekspozitsiyani 
tugallaydigan) 
kо‘pincha 
qisqartirishlar bilan, ba’zan xatto juda katta о‘zgarishlar bilan о‘tkaziladiki, bu 
ekspozitsiyaga, uning simmetrik uch qismli tuzilishiga qaramay, beqarorlik baxsh 
etadi. Bosh partiyaning ekspozitsiya oxiridagi takrori о‘zida mavzuviy va tonal 
reprizani birlashtiradi, shu tufayli ekspozitsiya asosiy tonallikda tugallanadi. 
6.Markaziy lavha. 
О‘rtaliq
 
lavha (S) kontrastlovchi qism sifatida 
ekspozitsiyaga eragashadi. U umumiy kompozitsiyada joylashish о‘rniga kо‘ra 
markaziy sanaladi va hamma vaqt tobe tonallikda keladi. Lavha (S) juda kо‘p 
hollarda yirik hajmi bilan ajralib turadi (Betxovenning 2, 3, 4, 9- sonatalari finali). 
Biroq kichik hajmli lavhalar ham bо‘ladi (Betxovenning 8, 12, 15- sonatalari 
finali). 
Rondo-sonatada о‘rta lavha (S) kо‘pincha ikki qismli yo uning ichki 
qismlari takrorlanadigan, bо‘laklangan uch qismli shaklda yoziladi (Betxovenning
2, 3, 4, 12- sonatalari finali).
Lavha (C) о‘z rivojlanishiga kо‘ra nisbatan erkin bо‘ladi (Betxovenning 7, 
9, 15 -sonatalari finali). 
Ba’zida о‘rtaliq lavha ishlanma rivojlov yangi materialni о‘tkazish bilan 
biriktiriladi (Betxovenning 1 -sonatasi finali). Bu hollarda lavhani RS yoki SR 
tarzida harfiy ifodalash mumkin. 
Markaziy lavha (S yoki R), odatda, reprizani uzoq davom etadigan dinamik 
(ya’ni keskin kutishni keltirib chiqaradigan) tayyorlov bilan tugaydi.