|
Ишлаб чиқарадиган саноат тармоқлари бўйича асосий капиталга
киритилган инвестициялар, миллиард сўм.
Кўрсаткичлар
2011
йил
2012
йил
2013
йил
2014
йил
2015
йил
2016
йил
2017
йил
2018
йил
2018
й.
2011
й.га
нисба
тан,
%
озиқ-овқат маҳсулотлари,
ичимликлар ва тамаки
маҳ сулотлари ишлаб
чиқариш
500,9
566,7
727,8
950,9
943,0
963,1
1615,
8
1932,7
385,8
Тўқимачилик
маҳсулотлари, кийим ва
тери ва унга те гишли
маҳсулотлар
ишлаб
чиқариш
636,7
670,6
787,4
909,4
746,3
1482,
8
2781,
8
2999,2
471,0
Ёғоч ва пўкак буюмлар,
похол ва тўқиш учун
материаллардан
буюмлар, қоғоз ва қоғоз
маҳсулотлари ва мебель
50,8
43,6
39,3
95,7
89,0
132,6
289,1
312,1
614,3
28
ишлаб чиқариш
Ёзилган материалларни
нашр қилиш ва акс
эттириш
21,3
54,6
39,8
44,7
71,4
61,3
5,1
5,3
24,9
кокс ва нефтни қайта
ишлаш маҳсулотлари
ишлаб чиқариш
83,2
115,2
120,5
40,8
49,7
36,7
48,6
52,7
63,3
кимё маҳсулотлари,
резина ва пластмасса
буюмлар ишлаб чиқариш
101,9
324,7
375,2
399,2
719,6
2796,
5
1436,
9
1735,2
1702,8
Асосий фармацевтика
маҳсу лотлари ва
препаратлари ишлаб
чиқариш
45,7
62,8
107,8
137,4
149,9
305,6
265,6
299,2
654,7
Бошқа нометалл минерал
маҳ сулотлар ишлаб
чиқариш
264,2
459,3
491,7
733,8
821,0
1358,
1
2494,
1
2854,2
1080,3
Металлургия саноати
535,0
524,8
627,2
662,2
524,8
804,3
1529,
2
1857,1
347,1
Машина ва ускуналарни
ишлаб чиқариш,
таъмирлаш, ўрнатиш,
автотранспорт
воситалари, трейлерлар
ва ярим прицеплар ва
бошқа тайёр метал
буюмлар ишлаб чиқариш
539,4
539,4
539,4
539,4
539,4
539,4
539,4
559,1
103,6
29
м а н б а: Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитаси
маълумотлари асосида тайёрланган.
Саноатнинг тармоқ таркибини 2030 йилга қадар такомиллаштириш
ЯИМда саноат улушини ривожланган давлатларда ЯИМ таркибидаги
характерларга хос бўлгани каби 2018 йилдаги 35,6 фоиздан 2030 йилда 40 фоиз
ошириш билан асосланади. Бу мақсадга эришиш учун, шуни айтиш керакки,
бугунги кунда мамлакатимизда бу борадаги ишлар бошлаб юборилган. Айни
вақтда бу ишлар ҳар бир турдаги истиқболли хом ашё ва ярим фабрикат
бўйича чуқур қайта ишлашнинг 2020, 2025, 2030 йилларга мўлжалланган
аниқ дастурига эга бўлиш учун мутлақо янги дастурий комплекс ёндашувни
талаб этади.
1-расм. Ўзбекистон республикасида алоҳида иқтисодий фаолият турлари
бўйича асосий капиталга инвестициялар, миллиард сўм.1
Ўзбекистон саноати ривожланишининг асосий мақсади нафақат ушбу
иқтисодиёт секторида ўсиш суръатларини оширишга интилиш, балки бой
табиий ресурслар салоҳиятидан фойдаланиш орқали устувор тармоқлар ва
ишлаб
чиқаришни
ривожлантириш,
унинг
замонавий
таркибини
30
шакллантириш, ташқи ва ички бозорда мамлакат саноати рақобатдошлиги ва
самарадорлигини
ошириш
учун
чора-тадбирлар
мажмуасини
шакллантиришдан иборат. Стратегик йўналиш саноатнинг экспортга
йўналтирилган таркибини вужудга келтириш ва экспортда хом-ашёга
нисбатан чуқур қайта ишланган маҳсулотлар улушини ошириш ҳисобланади.
1.3.Саноатнинг миллий иқтисодиёт ривожидаги роли ва ўрни
Саноат – моддий ишлаб чиқаришнинг энг йирик, етакчи тармоғидир.
Унда меҳнат қуроллари (воситалари), меҳнат буюмлари ва халқ истеъмол
товарларининг кўпчилик қисми яратилади; машина ва механизмларнинг барча
турлари, бино ва иншоотларнинг конструктив элементлари ишлаб
чиқарилади; ер ости бойликлари қазиб олиш амалга оширилади; минерал,
ўсимлик ва ҳайвон хом ашёсига ишлов берилади, кенг истеъмол моллари
тайёрланади ва ҳ.к.лар.
Ўзбекистон Республикасининг асосий ривожланиш кўрсаткичлари -
ижтимоий-иқтисодий кўрсаткичлар
4- ж а д в а л
2011й.
2012й.
2013й.
2014й.
2015й.
2016й.
2017 й.
2018й.
Ялпи
ички
маҳсулот
(млрд.
сўм)
78 764,2 97 929,3 120861,5 145 846,4 171 808,3 199 325,1 302 536,8 407 514,5
31
Аҳоли
жон
бошига
ялпи
ички
маҳсулот
(минг сўм)
2 684,6 3 289,0
3 996,3
4 741,8
5 489,3
6 258,6
11970,6 12 365,6
ЯИМда
хизматлар
ҳажми
(млрд.сум) 34 407,3 43 465,4 53 941,4 64 673,5 76 412,1 90 202,9 116795,7 133847,9
ЯИМнинг тармоқлар бўйича тузилмаси, %
5- ж а д в а л
2011й. 2012й. 2013й. 2014й. 2015й. 2016й. 2017й. 2018й.
I. Жами ЯИМ
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
шу жумладан:
Тармоқларнинг
ялпи
қўшилган
қиймати
91,4
91,7
91,8
91,4
91,2
91,3
91,3
91,5
Маҳсулотларга
соф солиқлар
8,6
8,3
8,2
8,6
8,8
8,7
8,8
9,1
II.
тармоқларнинг
ялпи
қўшилган
қиймати
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
32
Қишлоқ, ўрмон
ва балиқ
хўжалиги
19,4
19,2
19,0
18,9
18,3
17,6
17,9
18,2
Саноат
(қурилишни
қўшган ҳолда)
32,8
32,4
32,4
32,6
33,0
32,9
33,5
35,6
Хизматлар
47,8
48,4
48,6
48,5
48,7
49,5
50,0
51,3
ЯИМда кичик
бизнес ва хусу
сий
тадбиркорлик
улуши
54,0
54,6
55,8
56,1
56,5
56,9
55,4
49,5
ЯИМда
АКТнинг
улуши
х
х
2,3
2,3
2,3 2,6
2,9
3,2
Саноат халқ хўжалигининг барча тармоқларини ишлаб чиқариш
воситалари, меҳнат қуроллари билан таъминлайди. Миллий иқтисодиёт, фан,
маориф, маданият, соғлиқни сақлаш, спорт, туризм ва бошқа соҳалар ривожи
саноатнинг тараққиёт даражасига боғлиқ.
Ўзбекистон Республикасининг саноат тармоқлари бўйича структуравий
ўзгаришлар, фоизда
6- ж а д в а л
2014й. 2015й. 2016й. 2017й. 2018й.
1)
Ялпи қўшилган қиймат
100
100
100
100
100
шу жумладан:
33
ЯҚҚда саноатнинг улуши
(қурилиш соҳаси билан бирга)
32,4
32,4
32,6
33,0
32,9
шу жумладан саноат тармоқлари
улуши
Тўқимачилик, кийим, тери ва
унга тегишли маҳсулотлар ишлаб
чиқариш
2,6
2,8
3,2
3,3
3,9
Асосий фармацевтика
маҳсулотлари ва препаратлари
ишлаб чиқариш
0,1
0,2
0,2
0,2
0,2
Озиқ-овқат маҳсулотлари
ишлаб чиқариш
3,7
4,2
4,5
5,3
5,7
Автотранспорт воситалари,
трейлерлар, ярим прицеплар ва
бошқа транспорт ускуналари
ишлаб чиқариш
0,8
1,0
1,1
1,0
0,5
Ишлаб чиқариш кучлари ва муносабатлари тараққиётида саноатнинг
тарихий роли беқиёсдир. Шу сабабли унинг ривожи ва самарадорлиги
қанчалик юқори бўлса, давлатнинг мавқеи шунчалик кучли бўлади ва аҳоли
турмуш даражаси янада яхшиланиб боради.
Саноат жамиятнинг етакчи кучи бўлган ишчилар синфини ўзида
бирлаштиради. Саноат ривожи туфайли унда банд бўлган ходимларнинг сони
кўпаяди, уларнинг билими ва илми, маҳорати ортади, кадрлар салоҳияти
юқори даражага кўтарилади.
Саноат соҳасида меҳнатни ижтимоий ташкил этишнинг энг олий тури
бўлган концентрациянинг юқори даражаси ва шу асосда ижтимоий ишлаб
чиқаришни уюштиршнинг илғор усуллари
-
маҳаллийлаштириш,
ихтисослаштириш ва диверсификациялаш, кооперативлаштириш ва
комбинатлаштириш соҳасида устунлик қилади.
34
Фақат йирик машина индустриясигина фан ва техника ҳамда
инновациянинг барча ютуқларини мужассамлаштириб, меҳнатни техника
билан қуроллантириши ва унумдорлигини юқори даражага кўтара олади.
Саноат ва айниқса, унинг энг муҳим соҳаси бўлган оғир саноат
мамлакатда кенгайтирилган такрор ишлаб чиқаришнинг асоси ҳисобланади. У
моддий-техника воситаларини ўзи ва бошқа тармоқлар учун такрор ишлаб
чиқариш билан бир вақтда жамият аъзолари ўртасидаги ижтимоий-ишлаб
чиқариш муносабатларини такомиллаштириб ҳам боради.
Саноат қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини қайта қуришнинг негизи
ҳисобланади. Уни янги техника билан таъминлаш орқали фермер, ширкат,
деҳқон хўжаликларини ва бошқа шаклларда фаолият кўрсатаётган
субъектларни иқтисодий ва маданий жиҳатдан юқори даражага кўтаришга,
шаҳар билан қишлоқ ўртасидаги муҳим тафовутларни йўқотишга, деҳқон
меҳнатини индустриал меҳнатга айлантиришга ёрдам беради.
Саноат мамлакат мудофаа қобилиятининг моддий манбаи, дунёда
тинчликни сақлашнинг муҳим омили, мамлакатлар мустақиллигини ва
бирдамлигини таъминловчи муҳим соҳадир. Чунончи, мамлакатимиз мудофа
қобилиятини мустаҳкамлашда саноатнинг роли ва аҳамияти беқиёсдир.
Барча мамлакатларнинг сиёсий, иқтисодий ва ташкилий интилишлари,
хўжалик жиҳатидан ҳамкорлиги саноат соҳасида ҳам ўз ифодасини топади.
Табиий ва меҳнат ресурсларидан, фан ва техника ютуқларидан фойдаланиш
имкониятлари кенгайишида саноатнинг аҳамияти каттадир.
Саноат учун фан-техниканинг узлуксиз тараққиёти ва ишлаб
чиқаришнинг ютуқлари билан қуролланиши даражасининг ўсиши
характерлидир.
Унда
электрлаштириш
ва
электронизациялаш,
компьютерлаштириш
ва
кимёлаштириш,
ишлаб
чиқаришни
модернизациялаш, техник ва технологик жиҳатдан қайта қуриш соҳасидаги
илғор ютуқлардан кенг фойдаланилади. Уларни фақат тинчлик мақсадларида
қўллайди.
35
Саноат моддий ишлаб чиқаришнинг бош тармоғи, иқтисодиётнинг
пойдеворидир. Миллий иқтисодиётнинг барча тармоқларини қайта қуришга
қодир бўлган йирик машиналашган саноатгина мустақилликнинг бирдан - бир
моддий негизи бўлиши мумкин.
Мамлакат аҳолисининг иш билан бандлигини оширишда саноатнинг роли
беқиёсдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
