Musa Urud uruda ики сяфяр Бакы – 2009

Бир мцгяддяс зийарятэащымыз да виран едилди
Bir qədər fikrə gedən Hovik nəhayət ağır-ağır dillənir:
-Yaxşı ara, onda elə bu təpənin üstünə qalx, orada dua oxu, tez də qayıt...
...Qəbiristanlığın daşını-daş üstdə qoy­mayıblar, qəbirlərin yanında əkilmiş, biz kəndi tərk edəndə artıq böyümüş, uzaqdan diqqəti cəlb edən ağacları kökündən çıxarıblar, yamacdan buldozerlə 1.5-2 metr qalınlığında torpağı kürüyüb qəbir yerlərini basdırıblar. Qəbiristanlığın dağıdılmasından keçən on beş ildən çox müddət ərzində yağan qar-yağış, axan sellər buranın qəbiristan yeri olduğunu tamam bilinməz edib. Əgər bu yerlərə nabələd olan bir adamı gətirib: “ bura bizim kəndin qə­biristanlığı olub, ermənilər dağıdıblar”, - söy­ləsən, sənə heç kəs inanmaz. Əksinə, -“burada qəbiristanlıqdan nişanə yoxdur, bu millətə niyə şər atırsan”, - deyib səni qı­nayarlar da.

“Fatihə” surəsi boğazımda ilişib qalır. Gözlərim yaşla dolur. O an hamının əvəzinə ağlayıram. Dirilərimizə də, ölülərimizə də.
Xəzan vurmuş bağımda
Bülbüllərim ötməz, hey!
Bu dərd məni aparar,
Bu dərd məndən getməz hey!
Kaş bura gəlməyəydim.
Gözüm dolu qanlı yaş,
Ağlar könlüm tarı-mar.
Nə Ağanın kümbəzi
Nə Allahın evi var.
Kaş bura gəlməyəydim.
Ata-baba qəbrini
Viranə görməyəydim.

Бу торпаьын алтында рущлары
дидярэинляр йатыр
Daşları dağıdılıb daşınmış, ot basmış, kol-kos bürümüş qəbristanlıq yerini görəndə hu­şum başımdan çıxdı, yaddaşım qarışdı, daha sonra gördüklərimdən heç nə yadımda qal­madı.
Sisyan səfəri ərzində üçüncü dəfə şok keçirirəm, huşum başımdan çıxır, yaddaşım qarışır, bir anlığa kim olduğumu, buraya niyə gəldiyimi belə dərk edə bilmirəm. Bircə Ho­vikdən soruşuram ki, buranı nə vaxt da­ğıdıb­lar. “Sovet dağılandan sonra”, - deyə cavab verir.
- Bəs Seyid Mir İsmayıl Ağanın küm­bəzini kim dağıtdı? Siz ki, o ocağa nəzir deyib, qurban kəsərdiniz?
- Onu Yerevandan gələn saqqallılar da­ğıtdı, Sisyan erməniləri heç yaxına da get­mədi.