Murtozayev. J. F

Elektr qurilmalarigaqo‘yiladiganxavfsizliktalablari.

1. 
   Tashkilotlarda elektr qurilmalarini o‘rnatishda va ulardan foydalanishda Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan texnik foydalanish qoidalari (ro‘yxat raqami 1383, 2004 yil 9 iyul) hamda Iste’molchilarning elektr qurilmalaridan foydalanishda texnika xavfsizligi qoidalari(ro‘yxat raqami 1400, 2004 yil 20 avgust) talablariga rioya qilinishi kerak.
   
2. 
   Elektr energiyasidan foydalanadigan tashkilotlarda tashkilot rahbarining buyrug‘i bilan muhandis-texnik xodimlardan elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim tayinlangan bo‘lishi va bu xodim elektr xavfsizligi bo‘yicha tegishli malaka guruhiga ega bo‘lishi shart.
   
3. 
   Elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim kuchlanishi 1000 V va undan yuqori bo‘lgan elektr uskunalariga xizmat ko‘rsatishi uchun elektr xavfsizligi bo‘yicha V malaka guruhiga, kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan elektr uskunalariga xizmat ko‘rsatishi uchun esa, IV malaka guruhiga ega bo‘lishi talab etiladi. Mas’ul xodim davriy ravishda va o‘rnatilgan tartibda tashkilotda tuzilgan elektr xavfsizligi bo‘yicha komissiyada sinovdan o‘tishi shart.
   
4. 
   Elektr xavfsizligi uchun mas’ul xodim:
   

elektr qurilmalarining ishonchli, tejamli va xavfsiz ishlashini;

						Varoq
O’zg	. Varoq	Hujjat№.	Imzo	Sana

elektr qurilmalari va tarmoqlarida rejali ta’mirlash ishlari hamda profilaktik sinovlarning belgilangan muddatlarda o‘tkazilishini; elektr energiyasi sarfining hisobi olib borilishini; himoya vositalari va yong‘inga qarshi jihozlar mavjudligi hamda ularning o‘z vaqtida sinovdan o‘tkazib turilishini ta’minlashi kerak. Elektr toki o‘tkazuvchi qismlar, taqsimlovchi qurilmalar, apparatlar va o‘lchash asboblari, shuningdek turli saqlovchi qurilmalar, rubilniklar va boshqa ishga tushiruvchi apparatlar va moslamalar faqat yonmaydigan asoslarda montaj qilinishi lozim. Yuqori namlik va issiqlik ajralib chiquvchi xonalarda elektr yoritqichlar namlikdan, elektr dvigatellari esa suyuqlik sachrashidan himoyalangan bo‘lishi shart. Taqsimlovchi qurilmalar izolyatsiyasining qarshiligi va chidamliligi tekshirib turilishi zarur. Ishlab chiqarish binolari va maishiy xonalarda qo‘llaniluvchi lyuminessent yoritqichlar yopiq holda, namlik va chang o‘tkazmaydigan maxsus armaturada bajarilishi lozim. Kabellar va elektr simlarining izolyasiyasi, tashqi birikmalar, elektr tokidan himoyalovchi erga ulangan simlar, elektr dvigatellarining ishlash rejimi ko‘rikdan o‘tkazilishi va o‘lchash asboblari orqali tekshirib turilishi kerak. Elektr apparatlari va agregatlarining nol simiga ulash va erga ulash simlari butunligi kamida 6 oyda bir marta tekshirilishi, tekshirish natijalari dalolatnoma bilan rasmiylashtirilishi zarur. Quyidagi elektr qurilmalari nol simiga ulash yoki erga ulanishi lozim: kuchlanishi 380 V va undan yuqori bo‘lgan o‘zgaruvchan tok hamda 440 V va undan yuqori bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlovchi barcha elektr qurilmalari; nominal kuchlanishi 42 V dan yuqori, lekin 380 V dan past bo‘lgan o‘zgaruvchan tok va 110 V dan yuqori, lekin 440 V dan past o‘zgarmas tokda ishlovchi yuqori xavfli tashqi qurilmalar. Nominal kuchlanishi 42 V gacha bo‘lgan o‘zgaruvchan tokda va 110 V gacha bo‘lgan o‘zgarmas tokda ishlaydigan elektr qurilmalarini nol simiga ulash yoki erga ulash talab etilmaydi, metall konstruksiyaga o‘rnatilgan nazorat kabellari, kuch kabellarining metall qobiqlari hamda portlash xavfi bo‘lgan xonalardagi elektr qurilmalar, payvandlash transformatorining ikkilamchi chulg‘amalari bundan mustasno. 120. Bitta elektr shtepseliga bir nechta iste’molchilarni ulash taqiqlanadi. Changlarning statik elektr razryadlaridan alangalanib ketmasligi uchun uskunalarning g‘iloflari, asosiy vallari va havo quvurlari erga ulangan bo‘lishi lozim. Havo quvurlarining filtrlari mayda katakli metall to‘r bilan o‘ralgan va to‘r erga ulangan bo‘lishi lozim. Tashkilotning bino va inshootlari yashin qaytargichlar o‘rnatilgan holda to‘g‘ridan-to‘g‘ri yashin urishidan himoyalangan bo‘lishi zarur. YAshin
						Varoq
O’zg	. Varoq	Hujjat№.	Imzo	Sana

qaytargichlar har yili bahorgi mavsumda tekshirib turilishi, aniqlangan nosozliklar bartaraf etilishi lozim. Boshlang‘ich material, yarim tayyor materiallarga bo‘lgan xavfsizlik talablari. Metallarga kesib ishlovberish jarayonlarida texnik hujjatlarga ega bo‘lgan material va moddalar qo‘llanishi hamda ular xodimlarga zararli ta’sir qilmasligi lozim. Ishlab chiqarish jarayonlarida yong‘in keltirib chiqarish xavfi bo‘lmagan suyuqlik va materiallardan foydalanish zarur. Tayyor mahsulotlarni saqlash va tashishga qo‘yiladigan xavfsizlik talablari. Materiallar maxsus ajratilgan xonalarda yoki sexning maxsus uchastkalarida saqlanishi kerak. Materiallarni saqlashga mo‘ljallangan omborlarning joylashishi ishlab chiqarish jarayoni yo‘nalishiga mos bo‘lishi lozim. Ombor maydoni texnologik jarayonlarini uzluksiz bir maromda ta’minlaydigan material va tayyor mahsulotlar zaxirasi sig‘imiga mos bo‘lishi kerak. Xavfli, zaharli, kanserogen modda va materiallarni tashish va saqlashda atrof muhitni zararlashga yo‘l qo‘ymaydigan chora-tadbirlar ko‘rish zarur. Omborga keladigan barcha kimyoviy moddalarga maxsus kartochkalar tutilishi, ularda portlash va yong‘inga bo‘lgan xavfli xossalari va ularni bexatar saqlash sharoitlari belgilanishi lozim. Moylash-sovutish suyuqliklarini joylashtirishga mo‘ljallangan omborlar markazlashtirilgan usulda GOST 12.4.021-75 «Ventilyasiyali tizimlar. Umumiy talablar» va QMQ 2.04.05-97 «Havoni mo‘‘tadillash, isitish va shamollatish» talablariga muvofiq yasalgan so‘rish qurilmalari bilan jihozlangan bo‘lishi lozim. Charxlash toshlari saqlanadigan stellaj, yacheyka va qutilar taxta yoki boshqa yumshoq materiallar bilan qoplangan bo‘lishi kerak. Jilvirlash va elbordan yasalgan asboblar vertikal holatda, urilish va silkinishlarsiz, yumshoq material bilan qoplangan va payraha (yog‘och qirindisi) solingan yostiqcha to‘shalgan aravachalarda tashilishi kerak. Yuklarni ortish va tushirish hamda tashish ishlari Yuk ortish va tushirish ishlaridagi xavfsizlik qoidalariga (ro‘yxat raqami 1582, 2006 yil 13 iyun) muvofiq amalga oshirilishi lozim. Barcha turdagi konveyerlar konstruksiyasi va ularning joylashtirilishi GOST 12.2.022-80 «Konveyrlar. Umumiy xavfsizlik talablari»ga muvofiq bo‘lishi lozim.
						Varoq
O’zg	. Varoq	Hujjat№.	Imzo	Sana

Osma konveyerlar ostiga tutib qoluvchi qurilmalar va to‘rlar o‘rnatilishi kerak. Polga o‘rnatilgan uzun konveyerlar har 25 m dan keyin panjarali o‘tish ko‘prikchalari bilan jihozlanishi kerak. Shamollatilmaydigan binolarga avtomashina va avtoyuklagichlarning kirishiga yo‘l qo‘yilmaydi. SHuningdek, yuk ko‘tarish va tashish vositalari ishlayotganda yuk tushib ketish ehtimoli bo‘lgan hududlarda begona shaxslar va transport vositalarining bo‘lishiga ruxsat etilmaydi. Juda og‘ir va beso‘naqay yuklar, ularning o‘lchamlari sexning o‘tish joylari (yo‘llari) eni o‘lchamiga yaqin bo‘lsa, asosiy ish jarayonidan keyin, naryad- ruxsatnoma asosida bajarilishi kerak.