Murtazayev saidmurodxon saidaloyevich murtazayev saidalo murtazayevich bolalar fakultet terapevtik

 
Sut tishlar qatorida ko`plab uchraydigan kariyes. 
Kariyesning bu turi bolalar yoshigagina xos bo`lib, unda 8,10 va ba’zan butun 20 ta 
sut tishlari kariyes jarayoniga berilishi mumkin. Bunday hollarda bir tishning o`zida, 
uning har xil sathlarida bir necha kariyes kavaklarini aniqlash mumkin. 
Kariyes jarayonini bunday tusda kechishini adabiyotlarda o`tkir, juda o`tkir, 
gullayotgan, yugurgi kariyes deb xam yuritiladi. Ko`plab uchraydigan mazkur kariyes 
bolaning sut tishlari qatorini butunlay buzilishiga olib kelishi mumkin. 
Tez kechuvchi ko`plab tishlarni shikastlantiruvchi bunday kariyes jarayoni 
ko`pchilik hollarda boshdan kechirilgan og`ir kechuvchi o`tkir yuqumli kasalliklar 
(qizamiq, skarlatina, qizilcha, angina va boshqalar)dan so`ng rivojlanishi mumkin. 
Surunkali xastaliklardan (tonzillit, bronxitlar va boshq.) so`ng ham shunday holatlar 
kuzatilgan. Ko`p tishlarni shikastlaydigan kariyes jarayonida kariyes jarohatlari 
tishlarning barcha yuzalarida uchrashi qayd qilingan. Bunday ko`plab tez kechadigan 
kariyes jaryoni tish toj qismini qisqa muddatlarda yemirilishiga, pulpa to`qimasining 
nekroziga va tishlarning faqat ildiz qismigina saqlanib qolishiga sabab bo`ladi. Jarayon 
ketma-ket chiqayotgan tishlarning barchasiga tarqaladi va bolaning 3-4 yoshida barcha 
sut tishlari uqalanib, yemirilib ketishi oqibatida tishsizlikka olib kelishi mumkin. 
Tishlardagi ko`plab uchraydigan kariyes jaryoniga sabab bo`luvchi omillardan biri 
Raxit kasalligidir. Bugungi kunda raxit kasalligining erta bolalik davrida (1 yoshgacha) 
tarqalish ko`rsatkichi 55-70%ni tashkil etadi. Raxit kasalligining asosida kaltsiy-fosfor 
almashinuvining buzilishi, almashinuv jarayonini boshqarib turuvchi D vitamini 
metabolitlari, qalqonsimon va qalqonsimonorti bezlar faoliyatining buzilishi yotadi. 
Og`ir kechuvchi raxit jarayonidan so`ng bolalarda ba’zan “gipokaltsiyemik markaz” 
shakllanadi. Bunday “markaz”ning shakllanishi uzoq yillar davomida gipokaltsiyemiya 
va yuvenil osteopatiyalarning klinik belgilarini yuzaga keltiradi.
Tish-jag` sistemasi raxit kasalligida “o`qqa” tutiladigan (mishen) a’zo hisoblanadi 
deydigan bo`lsak xato qilmagan bo`lamiz. Raxit kasalligida tish-jag` sistemasi 
shakllanishining buzilishi, tishlar mineralizatsiyasining tugallanmay qolishi, doimiy 
tishlar kurtaklari hosil bo`lishida chetga chiqish hollari, jag`lar rivojlanishining orqada 
qolishi, tishlar va tishlar qatori anomaliyalari, erta yoshda uchraydigan ko`plab sut 
tishlari kariyes raxit kasalligi bilan sanab o`tilgan tish-jag` patologiyalari o`rtasida 
patogenetik bog`lanish borligidan dalolat beradi. (1 rasm)