Муратбай нызанов ашык

« M a F a H
катын таслаган адам кзлы п ба?!» деп 
acnaHFa
ш апш ыйды бир ж ерлерге кы з айтты ры п барсаныз! Ал, мен 
ш ап ш ы м ас едим! Сол уакы тта м ен еси ц е тусип, есигиме 
жаушы ж иберсениз д эр р и у разы болар едим. Х аялы н кетти 
екен деп е м и р и м бойы б етин е басп ас едим. К,эне, сондай 
болагойса! Ол кь
1
зды н эк еси н е гыж ак беретурын бир кайрак 
м инез адам болса хэзир! « С ен и н кы зы н ды ки м алмайды'! 
А
яры нды
 
сыпырыура арзымайтурын адамра кы зы нды берип 
койы псан,!» — д е с е . К е ш и р м ен и ! М ени н. ж урегим н ен 
ш ы ккан гэп емес бул! К и си н и кайрау уш ын онн ан да ауыр 
сезлер айты лы уы м ум ки н
f o !
в й т п е с е , ж урт сораран адам 
тегинликте кы збалы кка берилероя ма! Л екин, сонысы жаман 
дэ! Г эп ш ы м б ай ы н а батпай туры н ы кы й ы н дэ! Б ас к а гэп 
тэси р етпесе де, усы гэп жети ж уресинен ети п кетсе екен 
онын!
Л еки н , бул гэплерди ким OFaH батынып айта апады!
Г е н ж е м у р а т a F a n м е н е н Т и л е у х а н к и ш е н б о л с а , 
кери синш е тап ж асы улкендей уэси ят етип кеткен. Сизин 
к э й и н атан ы з б и р а д а м н ы н гэ п и н е туратуры н болса сол 
Г е н ж ем у р ат а г а н н ы н г э п и н е туратуры н б о л т а н . Келин 
деместен Тилеухан ж енгенизди де катты сыйларан. Хэзир тап 
сол екеуин де д уш п ан ы м н ан бетер ж ек кери п кеттим.
С ол к у н и , ту н и м е н е н к а м к ы я л л а р д ы н курсауы нда 
танцы уйкы сы з атырдым. Кезлерим уйкысызлыкган кызарып 
кетти. К д б ак лар ы м и си п турраны н е зи м ан лад ы м . Апам 
м енин бул халатымлы сезди. Сезсе де ундемеди. Неге менин 
м а за м
ж о р ы н
 
и ш л е й а н л а й т у р ы н еди ол . Б а с к а биреу 
болганда у р ы сы п -уры сы п таслар еди. «Ж эхэнде еркектин 
соны ма!» д еп кей и п таслар еди. С онда ол байрус (менин 
о р н ы м д а б о л ы у ы м у м к и н к ы з ) е з и н и н б а р ы - ж о г ы н
ел ести рм ей ж урген ж и ги тти ж аксы к е р ге н и н е кы сы н ы п , 
ж ерге к и р и п к ететугы н д эр еж еге келер еди. А пам бирак 
маран ейтпеди. М ен «сут курткан» генжетайыман. М енин не 
кы рсьн ы м болса кетереди. Х анш а зэхери м болса да иш ине 
жутады. «Кы ркына шьщадым, кы рк бирине де шыдайын» деп 
услайды ези н . М ени н езлигим нен тэрдирге твн бериуимди 
кутеди. Б у н ы н уш ы н у акы т керекдур маран! У ак ы т хэр 
к а н д а й кайры ж ар асы н п и ти р ед и . М е н и н ж ар ам б и р ак, 
питегояр ма екен?...
94

---

Бизин, уйге Шымбайдан келген аталас агайынлеринизди 
киргизди. Кешемизде Есбосын деген катыкулак бир шаккан 
киси бар еди. Соны от жаккыш етип койды.
Еки кишем ком мен сырттагы шаугим казанды тындыр- 
май кайнатып, шай жеткерип турдык. Агайынлериниз шайка 
кдтгы сын берип ишеди екен. Шэйнекти алмастырып жиберсе 
от жакарга кейип таслайды екен. Суудын писип кайнаканы 
менен кайнай сала демлегенин билип кояды екен булар. 
«Сууды писеди» дегенди сонда биринши мэрте еситтим.
Отжатарлыктын эдисин алып, хэмме той-мерекелерде 
журтгын кеулинен шыкып журген Есбосын усы бугин катты 
албырады.
Бир-еки ш эйн ек демлеп бергеннен кейин отынлардын 
арасынан тактай тауып экелип, шэугимнин касына койды.
— Пахратдин деген бир жасы улкени бар екен, демлеген 
шайымды унатпай-ак койды, — деди куйип-писип.
— Соны билип сени от жакарлыкка сайлакан кой! — деп 
апам OFaH кош амет етти. Лекин, отжакарлыктан Есбосын 
аканьщ кеули толып журген жок еди.
Аукат бир кайнакан уакытлары ананыз хабар алыука 
келди. Апамды ертип кирди ишке. Есик ашык еди. Мен 
дэлизде турып, олардын гэпин тынладым.
— А гай и н л ер , ж есир кемпир менен жетим баланы 
сынаман! Бир мал жейтукын орныныз бар еди. Кыска жип 
гурмеуге келмей атыр. Ендиги тойда жерден казьш алсам-эм 
мал жегизип жиберемен! — деди.
«Бул-эм ендиги тойда» деди. Демек, тойы кайтадан 
болады ек ен дэ! Ш ам асы , езлери де бул келининин 
манлайына сыймайтукынын билип отыркан кусайды-ау. 
Сонда... ендиги тойы ким менен болады... Туйе «меннен 
улкен ким бар» деп журип, жылдан бос калган екен. Сокдай, 
«ендиги тойы м енин менен болады» деп сыртынан тон 
пишип журип, тагы далада калсам... Як! Ол жавдайды мен 
кетере алм айм ан! Уят, ийбе дегенлерди жыйнастырып 
кояман. Сизди жаксы керемен деймен! бмирлик жолдаска 
мени танла деп айтаман!
Кдм кыяллар еди булар! Сирэ дэ буны айта алмас едим. 
Мен онда ышкы дэртинен бурын намыс азабынан-ак олер 
едим! Бэрибир сен баска биреу менен бахтынды сынар един 
сонда.
95

---

А гайы нлериниз ананызга кеп бэрекелла айтты.
— Бул куракы м ахун аган ы н оты н еш и рм ей улыцды 
азамат жигит етип есирдин! У йленднрдин, жайлы кылдьщ! 
Х ая л б а с ы н а у с ы л а р д ы и с л е г е н и н д е к о л уш ы н соза 
алмаганымызга кы сынып отырмыз! — дести.
— Еле т о й ы н алды нда! — деди ирп дауы слы бирсу. 
— Куда кэлесе, акдыкды болып бир той берессн! Оны суннет 
кылып еки той бересен! У йлендирип уш т°й берссен!...
Тула беден им муз болы п кетти. Бы ж лап турган отлы 
сези м л е р и м е суу куйды м ы на киси! М ен «ендиги той» 
д е г е н д е к а н д а й к ы я л л а р т б с р и л и п ед и м д ей сен! 
О р ы н л ан ы у ы м у м ки н б о л м а са д а, б и р за м а п га менин 
кеуилимди хош етип еди сол ойлар! К езим ди жумып арзыу 
к ы л ы п еди м А за н д а ер те ту р ы п с с и г и н и з д и н алдын 
с ы п ы р ы п а т ы р е д и м к ы я л ы м д а ! Ж у м ы с к а кетерде 
костюмынызды кийгизип. колынызга портс)х;линизди еперип, 
дэруазадан гузетнп койып едим сизди!
Енди хэммеси бийкар болды. Бир демдс кез алдымдагы 
елеслер ж ок болып кетти. Хеш ким сизи н кэйин атанызды 
кы йнам айды . Ол кы зы н алып кетпейди. Б и р-еки жылдан 
б а л а л ы б о л а с ы з ! Г у м б и р л е т и п т о й б е р е с и з ! М ен и н
кеулнм деги ум ит у ш к ы н л ар ы н а ж э н е де суу куйылады. 
У митлерим колам тага айланады , к ем -к ем еш е баслайды. 
Нурсулыу хеш кимге керексиз бир наш ар болы п калады. 
Омы хеш ким елестирмейди. Ж асы м а жас косы ла береди. 
Е си гн м с к елетуп ли ж ауш ы лар да а т ы н ы н б асы н баска 
жаккд бурады.
Усы бир алгау-д алгау сези м л е р м ен ен кы ял ы м бэнт 
болып, сизин ананы з бенен ап ам н ы н ш ыгып киятырганын 
б и р -а к сезип калд ы м . О лар сы р тк а ш ы кты . М ен изине 
ермедим
— Бийш ара елти женгей, етеги елпи, жени желпи болып, 
ая к -а я г ы н а тийм ей жур! — деп к о н а к л а р д ы н б ири оны 
сыртынан аяды.
— Ауа дэ! Х эзи р етк е н кун лери н е ск с са л с ац жылап 
жибериуи мумкин!
— Пай-па-ай! Не кыйынлыкты кермеди бул байгус. Ахун 
атаны н китаплары н ж ы йнап еси к тн н алды нда ертегснле, 
аузы менен суу тасыган карлы гаш тай ш ы р -п ы р болды