Murakkab sharoitlarda neft va gaz quduqlarini qazish

7.2. Murakkablashgan sharoitlarda sementlash

Odatda, solishtirma og‘irligi 1800-2200 kg/m³ bo‘lgan kimyoviy qayta ishlov berib og‘irlashtirilgan gilli eritmalar yordamida burg‘ilanayotgan maydonlardagi quduqlarni og‘irlashtirilgan sement eritmalari bilan sementlanadi. Bunday quduqlarni sementlash jarayonida sement eritmalari kerak bo‘lgan balandlikkacha ko‘tarilmaydi. Bu esa quduqlarda ko‘p miqdordagi g‘ovaklar va darzliklar borligidan dalolat beradi.

Agar quduqni sementlash jarayonida, nasosning bosimi 150 atm. dan oshmasa, bunday sementlashni oddiy sementlash toifasiga kiritiladi. Ayrim hollarda sement eritmalari quduqqa xaydalib, 300 atm. bosim ta’sirida suyuqlikni o‘tkazuvchan tog‘ jinslariga bosiladi. Bunday sementlashni bosim ostidagi sementlash deb ataladi.

Bosim ostidagi sementlashda sekin qotadigan sementlardan foydalaniladi. Bu sementlar yuqori bosim ta’sirida bo‘shoq (qum) tog‘ jinslar ichiga o‘tkazuvchanlik darajasi 250 darsi bo‘lgandagina kira oladi. Yuqori bosim ostidagi sementlashda sement eritmasining har xil bosimdagi boshlang‘ich va oxirgi xajmi hisobga olinadi. Odatda, suyuqlikning yuqori bosim ta’sirida siqilishidan sement massasining hajmi ancha kamayadi. Yuqori bosim bilan sementlashning oddiy sementlashdan farqi shundan iboratki, sement eritmasini qatlamga haydashdan oldin quduqqa yuqori bosim ostida suv haydaladi. Odatda sementlash bosimi 270-300 atm.ga yetgandagina muvaffaqiyatli sementlangan deb hisoblanadi. Bunday hollarda maxsus sementlovchi fonar qo‘llaniladi. U orqali sement eritmalari quvurlar birikmasi yoki nasos-kompressor quvurlari orqali quduq devorlari oralig‘i muhitiga va mustahkamlovchi quvurlar birikmasiga haydaladi.

Sementlovchi fonar tashqi qismida egiluvchan salnik, pastki qismida esa teskari to‘sqich bo‘lgan korpusdan tashkil topgan (11.6-rasm).

Bosim ostida sementlashda filtr teshiklarining neft va gaz qatlami kontaktlarigacha eng yaqin o‘rtacha masofasi 0,5 metrdan oshmasligi kerak. Agar bu masofa 1 metrdan oshib ketsa, bosim bilan sementlash samarasiz natijaga olib keladi. Odatda bosim bilan sementlash quduqdan ko‘p miqdorda suyuqlik olinganda qo‘llaniladi. Bosim bilan sementlashda bosim asosiy ahamiyatga, haydalayotgan eritmaning miqdori esa, kam ahamiyatga ega.