Murakkab sharoitlarda neft va gaz quduqlarini qazish

Hozirda yurtimizda yirik burg’ilash kompaniyalai o’z faoliyatini olib borishmoqda “Epsilon Development Company” va “ERIELL Group” kompaniyalari asosan burg’ilash ishlari bilan shug’ulanishmoqda.

1-Maruza darsi:

I-Bob. Murakkab sharoitlarda neft va gaz quduqlarini qazish faniga kirish

I.1. Burg’ilash ishlarining tarixi

Tarixiy manbashunoslar orqali olib borilgan tadqiqotlar natijasida qadim zamonlardan buyon insonlar chuqurliklar (quduqlar) hosil qilib yer osti xomashyolar (suv, tuz, neft) olgan. Neftni qazib chiqarish uchun quduqni kovlab chuqurlikni orttirish inson qo‘l kuchidan foydalanilgan.

Yer ostida (quduq tubi) neft yig‘ilib, tog‘ jinslari (tuproq) ga shimilib yuqoriga sizib chiqaboshlagan. Ushbu (neft)dan qadim zamonda insonlarni o‘zlarini davolash maqsadida foydalanilgan. Vaqt o‘tishi bilan korxonalar, fabrikalar, temir yo‘l tansporti, suv transporti va zavodlar ishga tushishi hamda yangidan-yangi texnikalar turlari jamiyat tarmog‘iga kirib kelishi va yaratilishi natijasida ularga issiqlik manba (energiya)sining kerakligi, avvalo, birinchi navbatda ko‘mir va neftga bo‘lgan ehtiyojni ortishiga sabab bo‘lgan hamda uni ko‘paytirish chora tadbirlari tatbiq qilish ishlari amalaga oshirilgan.

O‘zbekiston Respublikasining yer osti boyligi neft, neft quduqlari orqali birinchi bor 1880-1883 yillarda Farg‘ona vodiysida qazildi. 1883 yilga kelib 3 ta xududda qazilgan quduqlardan 1000 tonnaga yaqin neft bera boshladi. 1921 yilga kelib Farg‘ona o‘lkasi Chimyon nomidagi konda qazilgan quduqlardan taxminan 3312 tonnaga yaqin neft olindi. 1930-1940 yillarda keng ko‘lamda neft qidirish ishlari Farg‘ona vodiysida boshlab yuborildi.

Yuqorida keltirib o‘tilgan davrdagi quduqlar uncha chuqur bo‘lmaganligi sababli oddiy, kam kimyoviy ishlov berish orqali burg’ilash qorishma(eritma)lari yordamida qazilgan. Keyinchalik quduqlarni chuqurligi oshishi natijasida, texnika va texnologiya rivojlanish pallasida quduqlarga kerakli bo‘lgan xomashyolar turlari ortib, qorishmalarning murakkab bo‘lgan yangi turlaridan foydalana boshlandi. Neft quduqlarini qazish nazariyasi va amaliyoti uzviy bog‘langan bo‘lib, ular bir qancha davrlardan iborat.