Muqobil energiya manbalari

Fotoelektrik quyosh energiyasining bir qancha afzalliklari mavjud bo'lib , uni "dunyodagi eng istiqbolli energiya manbalaridan biri" deb hisoblaydi.Bu ifloslantiruvchi, parchalanadigan harakatlanuvchi qismlarga ega emas, ozgina parvarishlashni talab qilmaydi va nazorat qilishni talab etmaydi va 20-30 yilga kam ishlaydigan harajatlarga ega.Ayniqsa, noyobdir, chunki keng ko'lamli o'rnatish talab qilinmaydi.Masofali hududlar, kerak bo'lganda kichik yoki katta tizimni qurib, osonlik bilan o'z elektr ta'minotini etkazib berishi mumkin.Quyosh energiyasini ishlab chiqaruvchi kuchlar oddiy uylarga, maktablarga yoki korxonalarga tarqatiladi, bu erda ularni yig'ish uchun qo'shimcha ishlab chiqarish yoki er maydonlari talab qilinmaydi va ularning vazifasi xavfsiz va tinchdir.Jamiyatlar o'sishi bilan, quyosh energiyasidan ko'proq energiya ishlab chiqarish imkoniyati mavjud bo'lishi mumkin ". Shunday qilib, energiya ishlab chiqarish odatiy keng ko'lamli energiya tizimlarida bo'lgani kabi, ishlab chiqarish quvvatini yo'qotmasdan, o'sib borayotgan ehtiyojlar bilan birga davom etishga imkon beradi."Bu xususiyatlarni ko'mir, neft, gaz yoki atom energiyasi bilan taqqoslang va tanlov juda oson.Quyosh energiyasi texnologiyalari toza, yangilanishi mumkin va energiya manbalarini taqdim etadi.

Minora tipidagi quyosh elektr stansiyalari (MtQES) texnologik sikllari asosiy g’oya bundan 370yil oldin taklif qilingan edi. MtQES amaliy rivojlanish XX asrning 1965- yillarida boshlanib 1980- yillarida bu tip boshqa turdagi QES qaraganda ancha rivojlana boshladi.

1-jadval
Dunyoda XX asr oxirida qurilgan MtQES

MtQES	Joylashgan hudud	Davlat	Ishga tushurilgan yili	N(MVt) elektrik	Issiqlik tashuvchi
SSPS	Alkeriya	Ispaniya	1981-yil	0.5	Suyuq natriy
EURELIOS	Sisiliya	Italiya	1981-yil	1.0	Suv bug’I
SUNSHINE	Nio Town	Yaponiya	1981-yil	1.0	-
CESA-1	Alkeriya	Ispaniya	1983-yil	1.0	-
THEMIS	Targasonne	Fransiya	1982-yil	2-2.5	Tuzlar natriy
Solar One	Barstou	AQSH	1982-yil	10	Suv bug’I
Solar Two	-	-	1999-yil	10	Suyuq natriy
CEC-5	Qrim	Rossiya	1986-yil	5.0	Suv bug’I

MtQES asosida mashxur termodinamik sikl yotadi, bunda IES dagi organik yoqilg’ilarni ( gaz, neft, ko’mir, torf va boshqa ) yoqish hisobiga bug’ qozonlari o’rniga shunga o’xshash qozon bo’lib quyosh energiyasi issiqligi hisobiga har xil bug’simon va suyuq issiqlik tashuvchilar ishlatiladi.

Quyosh energiaysini qabul qigich (qozon) yerdan yuqori balandlikda monorada joylashadi, unga ko’plab avtomatik boshqariladigan oyna akslantirgichlar (geliostatlar) yordamida quyosh nurlanishi akslantiriladi. Boshqacha aytganda, sirakuza shaxri aholisiga arximed qadimiy g’oyasi yordamida yodga tushadi. Unga ko’ra Sirakuza portida dushman kemalari ko’zgularini akslantirish orqali yonib ketganligi aytib o’tiladi.
Quyosh nurlarini zichlashtirib bir nuqataga yig’ib bug’ issiqlik tashuvchi hosil bo’ladigan qozonni issiqlik yutuvchi yuzasiga beriladi, so’ngra bug’ to’g’ridan to’g’ri issiqlik almashingich valiga mahkanlangan generator rotori joylashib u ma’lum chastota va kuchlanishdagi elektr energiyasini ishlab chiqaradi. Ko’pincha MtQES quvvati ko’psonli geliostatlardan yig’ilgan quyosh energiyasi qozon-qabul qilgich joylashgan monoraning balandligi orqali aniqlanadi. Bu holatda minoraning yuqori balandligi geliostatlarning bir biriga soya berish xavfini oldini oladi. Masalan quvvati 50-100 MW bo’ladi MtQES da minoraning balandligi 200- 300m foydalaniladigan geliostslarning maydoni 2-3 km² (15-25 mingta ) bo’lishi zarur. 150- 200 MW quvvatdagi MtQES uchun 350- 400m balandlikdagi minora kerak bo’ladi, lekin amaliyotda bunday stansiyalarni qurish juda qiyin hisoblanadi. Shunga asoslanib aytish mumkinki qurilgan MtQES quvvati 5-10 MW va minorasining balandligi 70-100m bilan cheklangandir. MtQES uchun asosan ko’p sonli geliostatlarni o’rnatish uchun qiymati yer maydonlarining chiqimi hisoblanadi.