Muqobil energiya manbalari

3-Laboratoriya mashg‘uloti. Quyosh nurlanishi oqim zichligini o‘lchash qurilmalari ish faoliyatini o‘rganish.
Quyoshning uzoq yillardan beri shunday katta haroratli nurlanish energiyasini uzluksiz chiqarib turish sababini undagi vodorod atomlarining termo-yadro reaksiyasi yuzaga keltirgan, deb hisoblab kelinadi.
Quyosh yulduz sifatida fazoga har sekundda 4·10²⁶ Joul energiya tarqatadi. Quyosh Yer sharini yorug‘lik va issiqlik bilan ta’minlab turuvchi birdan-bir manbadir. U Yerga nisbatan diametri 109 marta, sirti 11,9 ming, hajmi 1,3 million va massasi 332,5 ming marta katta bo‘lgan gazsimon shardir. Quyosh Yer sharidan qarayib 150 mln. km uzoqlikda joylashgan bo‘lib, u har sekundda koinotga 4,0·1026 Joul miqdorda issiqlik 150 energiyasini sochadi. Bu amaldagi Sirdaryo IES quvvatidan 1,3·1017 marta kattadir.



3.1-rasm Quyosh tizimi
Quyoshni katta miqdordagi termoyadro reaksiyasi ta’siridan portlab ketmasligiga nima to‘sqinlik qiladi, degan savolga oddiy gravitatsiya kuchlari, deb javob beriladi. quyosh ichida kechayotgan kompleks reaksiyalar natijasida tarqatuvchi kuchlar va g‘oyatda katta o‘lchamdagi modda miqdori tufayli hosil bo‘ladigan gravitatsiya kuchlari orasidagi doimiy muvozanat natijasida turg‘un bo‘ladi.
Quyosh xususiyatlari
Quyoshning ichki tuzilishini ko‘rib chiqqandan so‘ng, uning sirtida va tojda qanday ba’zi jarayonlar sodir bo‘layotganligini o‘rganishga harakat qilamiz. quyosh tojlari Quyosh atmosferasining tashqi qismida bo‘lib, issiq (1-2 million Kelvin), siyrak, yuqori darajadaionlashgan plazmadan iborat. Quyosh radiusiga nisbatan o‘nlab marta uzun masofalargacha yetib boradi va, pirovardida, planetalar aro koinotga tarqalib ketadi.
Quyosh shamoli - planetalar aro fazoda Quyosh toji plaz-masining oqishi. Yer orbitasi yaqinida Quyosh shamoli zarrachalari (proton, elektronlar) ning tezligi 400 km/s atrofida bo‘ladi. Zarrachalar 1 sm³ hajmdagi zichligi bir necha o‘nlab zarrachadan iborat.
Quyosh magnitetizmi - Quyosh portlashlari (vspыshki) ni hosil qiluvchi, plazma harakatini tartibga soluvchi va protuberatsion jarayonlar sodir bo‘lishiga sabab bo‘luvchi Quyoshning magnit maydonidir. U Quyosh qa’ridagi plazmalar harakati sababchisidir. Fotosferada magnit maydon o‘rtacha kuchlanganligi taxminan 1 Ertedga (79,6 A/m) ga teng. Quyosh magnit maydoni, masalan, Quyosh dog‘larida, bir necha ming Erstedgacha boradi.
Quyoshning magnit maydoni mavjud joylarida toj kavaklar paydo bo‘ladi. Protuberaneslar - quyosh yuzasida tojlarning yuz minglab kilometr masofaga yoyilgan, atrofdagi toj plazmalariga nisbatan katta zichlik va pastroq haroratga ega bo‘lgan plazmasimon tuzilmalari (kuzatuvchida Quyosh sathida qora tolalar shaklida, uning chekkasida esa yorqin bulutlar, arkalar yoki oqim shaklida ko‘rinadigan «patlar») - kosmosga katta miqdordagi toj materiallarini ajratib chiqarib yuboradi. Magnit xalqalar protuberaneslarni fazoda tutib qoladi (3.2-rasm).