Muqobil energiya manbalari

O‘quv-uslubiy majmua mundarijasi

1.	O‘quv materiallar
1.1	Ma’ruzalar kursi
1.2	Amaliy mashg‘ulotlarni bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
1.3	Laboratoriya mashg‘ulotlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.	Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari
2.1	Mustaqil ta’lim bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.2	Kurs loyixasi va kurs ishlarini bajarish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma
2.3	Xisob-chizma ishi, ijodiy va boshqa mustaqil ishlar
3.	Glossariy
4.	Ilovalar
4.1	Fan dasturi
4.2	Ishchi o‘quv dastur
4.3	Sillabus
4.4	Tarqatma materiallar
4.5	Testlar
4.6	Ishchi o‘quv dasturiga muvofiq baholash mezonlarini qo‘llash bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar
4.7	Fanning o‘ziga xosligiga qarab o‘rganish bo‘yicha boshqa materiallar
4.8	O‘ U M ning elektron varianti

MARUZALAR

KURSI
3-kurs 5-semestr
1-mavzu. “Quyosh energetikasi” faniga kirish va energetika sohasida tutgan o‘rni.
Reja

1. 
   Quyosh energiyasi. Quyosh nurlanishining elektromagnit tarkibi
   
2. 
   Yer albedosi. Optik atmosfera massasi (AM). Insolyatsiya. Quyosh nurlanishining spektral tarkibi
   
3. 
   Quyosh nurlanishi oqim zichligi. O‘zbekistonda quyosh energiyasidan foydalanish
   

Yorug’likning tabiati va uning tarqalish qonunlari

Optika – grekcha optikos – ko‟rish degan ma‟noni bildiradi. Bu bo‟lim yorug‟likning tabiati, uning boshqa moddalar bilan o‟zaro ta‟sirini o‟rganadi. XVII asrda yorug‟likning to‟lqin (Gyuygens) va korpuskulyar (Nyuton) nazariyalari paydo bo‟ldi. XVIII asrda korpuskulyar nazariya tarafdorlari g‟alaba qilgan bo‟lsa, XIX asrda to‟lqin nazariyasi oldinda bo‟ldi. To‟lqin «Dunyo efirida» tarqaladi degan fikr noto‟g‟ri deb hisoblandi. Maksvell elektromagnit to‟lqinlar nazariyasini yaratgandan so‟ng «Dunyo efiri»ga hojat qolmadi. Maksvell nazariyasini Fizo (1849 ), Fiko (1850) va Maykelson (1881 ) tajribalari tasdiqladi. P.N.Lebedev esa (1899 ) yorug‟likning bosimini o‟lchadi. Shu davrda yana fotoeffekt, kompton effekti va boshqa hodisalarni elektromagnit tolqinlar nazariyasi bilan tushuntirib bo‟lmadi. Faqatgina 1900 yildan Plank kvant nazariyasini yaratgandan so‟ng va Eynshteynning yorug‟lik kvant nazariyasi e‟lon qilingandan so‟ng bu qarama-qarshilik barham topa boshladi. Eynshteyn nazariyasiga binoan yorug‟lik fotonlar oqimidan iborat deb faraz qilindi. Bu nazariyani N.Bor (1913), Shredinger (1925) va Fok (1957), Feynman (1949 y) yoqlab chiqdi. Hozirgi davrda yorug‟lik to‟g‟risidagi ikkala ta‟limot ham o‟rinli ekani va korpuskulyar-to‟lqin dualizmi haqida gap yuritiladi. Geometrik optikaning to’rtta qonuni mavjud.
1. Yorug’lik bir jinsli optik muhitda to’g’ri chiziq bo’ylab tarqaladi. Bunga yorug‟likning to‟g‟ri chiziq bo‟ylab tarqalish qonuni deyiladi.
2. Yorug’lik nurining mustaqillik qonuni. Yorug‟lik to‟lqinlari bir-biri bilan kesishganda ular bir-biriga halaqit bermaydi.
3. Yorug‟likning qaytish qonuni. Qaytgan nur, tushuvchi nur va ikki muhit chegarasiga o‟tkazilgan normal bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi qaytish burchagiga tengdir.
4. Yorug‟likning sinish qonuni. Tushuvchi nur, singan nur va ikki muhit chegarasiga o‟tkazilgan normal bir tekislikda yotadi. Tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati berilgan moddalar uchun doimiy bo‟lib, ikkinchi muhitning birinchi muhitga nisbatan sindirish ko‟rsatkichi deyiladi.
Barcha nuqtalarida yorug‟likning tarqalish tezligi bir xil bo‟lgan muhitga optik bir jinsli muhit deyiladi.
Sinα/sinβ=n₂/n₁

Muhitning absolyut sindirish ko‟rsatkichi deb, yorug’likning vakuumdagi c tezligining moddadagi tezligiga nisbatiga aytiladi.

V=c/n