Muqaddima


 O’qituvchining kasbiga xos xislatlari



Download 0,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/56
Sana13.01.2022
Hajmi0,78 Mb.
#356877
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   56
Bog'liq
Yosh va pedagogik psixologiya

10.2. O’qituvchining kasbiga xos xislatlari 
Ota-onalar  o’?ituvchidan  uning  ish  staji  va  yoshi  ?anday  bo’lishidan  ?atiy 
nazar, farzandlarini tarbiyalash va o’?itish ma?oratini kutadilar.  
O’?uvchilar esa o’?ituvchilarni uch xil xislatlari bo’yicha xarakterlab beradilar. 
Jumladan,  birinchidan,  o’?ituvchining  odamgarchiligi,  adolatliligi,  sof  vijdonliligi, 
bolalarni  yaxshi  ko’rish  xislatlari;  ikkinchidan, 
o’?ituvchining  sezgirligi, 
talabchanligi  bilan  bo?li?  tash?i  xislatlari  va  xul?-atvoriga  ?arab;  uchinchidan, 
o’?ituvchining o’z fanini bilishi, uni tushuntira bilishi kabi ta'lim jarayoni bilan bo?li? 
xislatlariga ?arab xarakterlab beradilar. 
Shuni  ta'kidlab  o’tish  kerakki, tarbiya  jarayonining samaradorligini oshirishga 
?o’yiladigan  talablar  bilan  birga,  o’?ituvchi  shaxsi  va  uning  faoliyatiga  nisbatan 
?o’yiladigan ijtimoiy talablar ?am o’sib bormo?da. 
O’kituvchiga  jamiyat  tomonidan  ?o’yiladigan  talablar,  turli  xilda  ijtimoiy 
kutishlar,  pedagogning  individualligi,  uning  shu  tari?a  talablarga  javob  berishga 
sub'ektiv  tayyorligi  muayyan  o’?ituvchining  pedagogik  faoliyatga  na?adar 
tayyorligidan dalolat beradi. 
Shunisi  mu?imki,  zamonaviy    o’?ituvchi  uchun  zarur  bo’lgan  shaxsiy 
xislatlarni batafsil ko’rib chi?ish kerak. Bular ?anday xislatlarekan? 
Ko’pchilik  psixologlar,  shu  bilan  birga  o’zbekistonlik  psixolog  olimlar 
tomonidan  olib  borilgan  tad?i?otlar  zamonaviy  o’?ituvchilar  uchun  eng  zarur 
xislatlarni  ani?lab  olish  imkoniyatini  beradi.  Rossiya  psixologlaridan  N.V.Kuzmina, 
V.Slastenin, F.N.Gonobolin, o’zbekistonlik psixologlardan  
R.Z.Gaynutdinov,  M.G.Davletshin,  S.Jalilova,  A.Jabborov,  M.Kaplanova  va 
bosh?alar  tomonidan  olib  borilgan  ilmiy-tad?i?otlar  o’?ituvchilik  kasbini  atroflicha 
o’rganib,  ancha  batafsil  ko’rsatmalar  berish  imkoniyatini  yaratadi.  Bunda  gap 
o’?ituvchilik  kasbining  professiogramma  (ma'lum  tizimga  keltirilgan,  me?nat 
psixologik tomonidan o’rganishga va undan kelgusi amaliy faoliyatda foydalanishga 
?aratilgan  ?is?a  va  ?ar  tomonlama  batafsil  ko’rsatib  berilgan  ?ujjatga 
professiogramma  deyiladi).  Professiogramma  psixologik  nu?tai  nazardan  ishlab 
chi?arish  faoliyati  xarakteristikasi  (ani?  birorta  kasb  bo’yicha  kelgusi  amaliy  ishlar 
uchun  zarur  bo’lgan  mazmundagi  barcha  tomonlarini  o’z  ichiga  olishi  kerak)  ustida 
boradi. 


O’?ituvchi  professiogrammasi  muayyan  fan  tomonidan  o’kituvchiga 
?o’yiladigan maxsus talablarni o’z ichiga ?amrab olishi lozim.  
Bo’lajak  o’?ituvchi  u  yoki  bu  xildagi  fan  tomonidan  ?anday  talablar 
?o’yilishini  bilishi  va  shu  asosida  o’?uv-tarbiya  jarayonini  tashkil  ?ilish  uchun 
pedagogika  oliy  o’?uv  yurtlarida  muayyan  mutaxassislik  bo’yicha  o’?ituvchi 
professiogrammasi ishlab chi?ilishi zarurdir. 
Psixologik  tad?i?ot  ishlarini  olib  borgan  M.Abdullajonova,  Ye.Gladkova, 
A.Mashkurov,  T.?amro?ulov,  E.Xidirov  va  bosh?alarning  ilmiy  izlanishlari  o’zbek 
tili  va  adabiyoti,  o’zbek  maktablarida  rus  tili  va  adabiyoti,  matematika,  jismoniy 
tarbiya  o’?ituvchilari  va  maktabgacha  tarbiya  muassasalarining  tarbiyachilari  kabi 
?ator mutaxassisliklar bo’yicha o’?ituvchi professiogrammasining taxminiy modelini, 
ya'ni  namunasini  ani?lab  olish  imkoniyatini  berdi.  ?ar  bir  mutaxassislik  bo’yicha 
o’?ituvchining  ixtisoslashgan  xarakteristikasini  nazarda  tutgan  professiogrammasi 
tuziladi.  Jumladan,  maktabning  o’?ituvchi-murabbiysi  professiogrammasini  misol 
?ilib keltiramiz. Professiogrammada mu?im xislatlardan borgan sari birmuncha ortib 
borishini  ?isobga  olgan  ?olda  o’?ituvchining  ?uyidagi  xislatlari  ko’rsatib  berilishi 
lozim.  
1) O’?ituvchining shaxsiy xislatlari: 
-bolalarni yaxshi ko’rish, ularni sevish; 
-amaliy-psixologik akl-farosatlilik; 
-me?natsevarlik; 
-jamoat ishlarida faollik; 
-me?ribonlik; 
-kamtarlik; 
-odamiylik, dilkashlik; 
-uddaburonlik, musta?kam xarakterga ega bo’lish; 
-o’z bilimlarini oshirishga intilish. 
2) Kasbiga  xos bilimlari: 
 
-ta'lim    va    tarbiya  jarayoni  mo?iyati  bilan  uning  ma?sad  va  vazifalarini 
tushunishi; 
-psixologiya  asoslari,  yosh  psixologiyasi  va  pedagogik  psixologiya  asoslarini 
bilishi; 
-etnopsixologik bilimlarni egallashi; 
-?ozirgi zamon pedagogikasi asoslarini bilishi; 
-?ozirgi   zamon   pedagogikasining   metodologik   asoslarini egallanganligi; 
-maktab 
yoshidagi 
bolalarning 
psixologik-pedagogik 
xususiyatlarini  
tushunishi; 
-o’z fanini  o’?itish metodikasini bilishi; 
-o’?uvchilarga   tarbiyaviy   ta'sir   etishning   samaradorligini bilishi; 
-ota-onalar  va  jamoatchilik  bilan  olib  boriladigan  tarbiyaviy  ishlarning 
mazmunini bilishi. 
3) O’z kasbiga xos xislatlari: 
-milliy      ?ayta      ?urish      mafkurasi        bilan      musta?il      davlat  mafkurasini 
tushunishi; 


-zamonaviy  maktabda olib boriladigan  o’kuv-tarbiya jarayonida umuminsoniy   
boyliklar,   milliy   an'analar   va   urf- odatlarning a?amiyatini tushunishi; 
-o’?ituvchining kuzatuvchanligi; 
-o’z di??at-e'tiborini ta?simlay olishi; 
-pedagogik fantaziya (xayol)ning rivojlanishi; 
-o’ziga tan?idiy munosabatda bo’la olishi; 
-o’zini ?o’lga ola bilishi, o’zini tuta olishi; 
-pedagogik takt; 
-nut?ning emosional ifodalanishi; 
4) 
Shaxsiy - pedagogik uddaburonligi: 
-dars mash?ulotlari uchun zarur materiallarni tanlay bilishi
-o’?uvchilarning bilish faoliyatini bosh?ara olishi; 
-ta'lim  va  tarbiya  jarayonida  o’?uvchilar  ongining  tara??iy  etib  borishini 
isti?bolli ravishda rejalashtira olishi
-pedagogik  vazifalarni  shakllantirish  va    tarbiyaviy  ishlarni  rejalashtirishni 
bilishi; 
-bolalar        jamoasiga        ra?barlik        ?ilishda        o’z        faoliyatini  rejalashtira 
bilishi; 
-o’?uv ma?sadlarini rejalashtira olishi; 
-o’zini    talim-tarbiya   ishlariga     tayyorlash    tizimni rejalashtira olishi. 
5) 
Tashkilotchilik malakalari: 
-bolalar jamoasini uyushtira bilishi
-turli  sharoit va vaziyatlarda bolalar jamoasini bosh?ara olishi; 
-bolalarni   biror  narsaga  ?izi?tirib,   ularni  faollashtira olishi; 
-amaliy        masalalarni        ?al          etishda        o’zining        bilim        va  tajribalarini  
ustalik bilan  tez ko’llay olishi. 
6) 
 Kommunikativ malakalari: 
- bolalarii o’ziga jalb etishni bilishi
-  bolalar      va      ota-onalar      bilan      ma?sadga      muvofi?      Pedagogik 
munosabatlarni  tiklashni bilishi; 
-  bolalarning    jamoalararo  va  jamoa  ichida  o’zaro  munosabatlarini  tartibga 
solishni bilishi; 
- bolalar   va   ota-onalar   bilan   tash?aridan    alo?a   bo?lashni bilishi. 
7) Gnostik malakalari: 

bolalarning   asab-psixik   tara??iyoti   darajasini   ani?lay bilishi; 
- o’zining tajribasi va pedagogik faoliyati natijalarini tankidiy ta?lil kila olishi; 
-  boshka  shkituvchilarning  tajribalarini  o’rganib,  undan  nazariy  va  amaliy 
tomondan to’?ri xulosa chikara olishi
- psixologik va pedagogik adabiyotlardan foydalanishni bilishi; 
-  o’?uvchilarni  to’?ri  tushunib,  ularning  xulk-atvor  sabablarini  tushuntirishni 
bilishi. 
8) Ijodiy xislatlari: 
- pedagogik ma?oratini takomillashtirishga intilishi; 
-  o’?uvchilarni  tarbiyalash  dasturini  ishlab  chikish  va  uni  amalga  oshirish 
?obiliyati; 


-  o’zini  o’?uvchi  o’rniga  ko’yib,  bo’lib  o’tgan  ?odisalarga  uning  nazari  bilan 
karay olishi; 
-  o’zining  o’?uvchiga  pedagogik  ta'siri  natijalarini  oldindan  ko’ra  bilishga 
intilish; 
Shunday  kilib,  ko’rsatib  o’tilgan  modelning  asosiy  tuzilishi  tarikasida 
?uyidagilar keltiriladi: 
-shaxsning jamoatchilik va kasbiy yo’nalishi; 
-pedagogik ma?orat va ?obiliyati; 
-xarakterining psixologik xususiyatlari; 
-bilish faoliyati; 
-o’kituvchi shaxsining bolalarni kasbga tayyorlash ishlari darajasidagi umumiy 
tarakkiyoti. 
 Professiogramma  yoshlarga  o’zlarining  kelgusida  o’kituvchilik  kasbini  to’?ri 
va ongli ravishda tanlab olishlariga yordam beradi. 
Professiogrammani  kasbga  xos  ravishda  o’kitishni  tashkil  kilishda  ta'limning 
samaradorligi  va  uning  muvaffa?iyati  kanday  bilim  va  ko’nikmalarga,ayniksa, 
shaxsning kanday ?obiliyat va shaxsiy xislatlariga bo?lik ekanligini albatta ko’rsatish 
zarurdir. 
Mana  shu  professiogrammaga  asosan  bo’lajak  mutaxassis  -  o’kituvchilarning 
sifat ji?atidan o’z kasbiga nakadar tayyorligi  ?akida bir fikrga kelishimiz mumkin. 
Tayyorlangan  o’kituvchi  shaxsining  yukoridagi  ana  shu  talablarga  mos  kelish 
yoki  kelmasligi,  oliy  pedagogika  maktablarining  kanday  o’kituvchi  tayyorgarligini 
ko’rsatib beradi. 
Pedagogik kasb, ma'lumki, ?ar kimning ?am ko’lidan kelavermaydi. Pedagogik 
faoliyatdan  yutuklarga  fakat  shu  kasbga  kizikkan,  shu  faoliyat  bilan  shu?ullanishga 
moyil,  okibat  natijada  esa,  pedagogik  ?obiliyatga  ega  bo’lgan  kishilargina  erisha 
oladi. 
         

Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish