Muqaddima

GIPOTALAMUSNING FE’L-ATVOR SHAKLLANISHIDA 
ISHTIROKI 
 
     Gipotalamusning  ba‘zi  chegaralangan  sohalariga  elektr  toki  bilan  ta‘sir  qilinsa, 
hayvonning  xatti-harakati  o‘zgaradi.  Masalan,  orqa  gipotalamus  qo‘zg;alganida,  ochlik 
holati  uchun  xos  xatti-harakatlarni  ro‘yobga  chiqaradigan  soha  topilgan.  U 
ta‘sirlanganda, hayvon ovqat qidira boshlaydi, soiagi oqib, hazm tizima a‘zolari harakati 
kuchayadi  va  qon  bilan  ta‘minlanishi  ortadi.  Lateral  gipotalamus  ham  ovqatlanishga 
bog‘liq    xatti-harakatlarning  shakllanishiga  daxldor.  U  olib  tashlansa,  hayvon  butunlay 
ovqat  yemay  va  suv  ichmay  qo‘yadi.  Lateral  gipotalamusdagi  bu  soha  ochlik  markazi, 
deyiladi. 
     Ventromedial  yadrolarning  yemirilishi  ochofatlikka  va  ko‘p  ovqat  yeyish  natijasida 
semirib  ketishga  olib  keladi.  Bu  yerda  to‘qlik  markazi  joylashgan.  Uning  neyronlari 
qonda  oziq  moddalar  miqdorining  ovqat  qabul  qilinishi  bilan  bog‘liq  bo`lgan 
o‘zgarishlariga sezgir. 
     Lateral  gipotalamusning  shikastlanishi  ovqatdan  voz  kechishdan  tashqari, 
kamharakatlik,  ta‘bxiralik,  stresslarga  chidamlilikning  pasayishiga  olib  keladi.  Bunday 
shikastlanishda  ma‘lum  bir  boshqaruv  tizimining  emas,  balki  bir  nechta  tizimlarning 
faoliyati buziladi. 

---

 
 
75 
 
     Gipotalamus miyaning boshqa qismlari bilan uyg‘unlikda jinsiy axloq va ko‘payishga 
aloqador boshqa xatti-harakatlarning shakllanishida ishtirok etadi. 
     Hayvonlar  orasida  ko‘p  kuzatiladigan  po‘pisa  qilish,  tajovuzkorlik  ham 
gipotalamusning oldingi sohalariga bog‘liq. 
     Kalamushlarda  o‘tkazilgan  tajribalar  va  gipotalamus  sohasida  o‘sma  paydo  bo`lgan 
bemorlarda  olingan  ma‘lumotlar  gipotalamusning  supraxiazmatik  yadrolari  davriy 
ritmlarni, xususan, kecha-kunduzgi uyquni boshqarishini ko‘rsatadi.