Muqaddima

GIPOTALAMUS 
 
     Hajmi  uncha  katta  bo`lmagan,  ammo  muhim  faoliyatga  ega  bo`lgan  gipotalamus 
miyaning  uchinchi  qorinchasi  tubida  va  yonlarida  joylashgan. U  vegetativ,  endokrin  va 
somatik faoliyatlarni birlashtirish, hamda ichki muhit barqarorligini ta‘minlashdek juda 
muhim ishni bajaradi. Gipotalamusdagi kul rang modda besh guruh yadrolarga bo`linadi. 
Yadrolarning  preoptik  guruhi  paraventrikulyar,  medial  va  lateral  preoptik  yadrolardan 
iborat.  Olddingi  guruhga  kiruvchi  supraxiazmatik,  supraoptik  va  paraventrikulyar 
yadrolardagi neyronlarning o‘simtalari gipofizning orqa bo`lagiga tushadi. Ventromedial 
va  dorsomedial  yadrolar  o‘rta  guruhni  tashkil  qiladi.  Tashqi  guruh  tarkibida  lateral 
gipotalarnik yadro, kul rang do‘mboq yadrosi bor. Orqa guruhni orqa gipotalarnik yadro, 
perifronikal yadro va bir nechta mamillyar yadrolar shakllaydi. 
     Gipotalamus  yadrolarining  aksariyatida  (supraoptik  va  paraventrikulyar  yadrolardan 
tashqari)  aniq  chegara  yo‘q.  Ularni  muayyan  faoliyatni  boshqaradigan  markaz  deb 
hisoblab bo`lmaydi. Shuning uchun gipotalamusni ma‘lum faoliyatga dahldor sohalarga 
bo`lishadi. Masalan, preoptik va oldingi guruhdagi ba‘zi yadrolarni gipofizotrop sohaga 
birlashtirishadi. Bu sohadagi neyronlar liberin va statinlar ishlab chiqarib, adenogopofiz 
faoliyatini boshqrishda muhim rol o‘ynaydi. 
     Medial  gipotalamusga  kiruvchi  yadrolarda  ichki  muhitning  o‘zgarishlarini  sezuvchi 
neyronlar  bor.  Bu  neyronlar  qonning  haroratini,  elektrolit  tarkibini,  gormonlar  miqdori 
o‘zgarishini sezib, asli holiga qaytaradigan mexanizmlarni ishga soladi. Bu soha nerv va 
gumaral mexanizmlar yordamida gipofiz faoliyatini boshqaradi. 
     Gipotalamusning  lateral  sohasida  yadrolar  yo‘q.  U  asosan  miya  stvoliga  o‘tuvchi 
tolalardan iborat. Umuman, gipotalamus miyaning ko‘p sohalariga bog‘langan.