288
Bunga o'xshagan hodisalar vaqti-vaqti bilan uchrab turadi, amma natijasi bir xil
bo`ladi. Yaqinda (1985 y.) Ugandaning tropik o
‘
rmonlarida bir necha yil babuin
maymunlar orasida yashagan o
‘
g
‘
il bola topildi. Bir yil davomida uni kuzatgan
mutaxassislar bolaning xatti-harakatlarida biron-bir ijobiy o'zgarish ro
‘
y bermaganini
aytib, uning odamlar orasida yashashi gumon dedilar.
Inson shaxs sifatida faqat boshqa odamlar jamoasida shakllanadi. Shaxsning ichki
qiyofasi boshqa odamlar Ьйап muloqot qilish natijasida vujudga keladi. Odamlar bilan
muloqotda bo`lish jarayonida odam o
‘
z xatti-harakatlari che- garalarini aniqlaydi, o
‘
z
xulq-atvorini boshqalar tomonidan baholanishiga ahamiyat beradi va uni atrofdagilar
talabiga monandlashtirishga intiladi. Shuni aytish kerakki, har bir odam maium guruh
a‘zosi bo`ladi, bu gumhning o‗zi to
‘
g‘risidagi fikriga qiziqadi, ularning talablariga
bo
‘
ysunadi.
Insonning shaxs sifatida shakllanishi juda erta, bolalik davridayyoq boshlanadi.
Bolaning bolalar jamoasiga qo
‘
shilish davri juda muhim. Jamoaga qo'shilish jarayonidagi
muvalfaqiyatsizliklar kelajakda bolaning atrofdagilar bilan chiqisha olmasligiga, ba‘zan
kasal bo'tishiga ham olib keladi. Bolaning tengdoshlari bilan yaxshi munosabat o'rnata
olmasligi unda jizzakilik, serg‘azablik, qaysarlik xususiyatlari rivojlanishiga olib keladi,
u o
‘
ziga
ishonmaydigan, atrofdagilarga loqayd bo`lib o‗sadi.
Ko
‘
pincha bola reaksiyalari sustligi, o
‘
ynashga yaxshi o
‘
rganmagani tufayh jamoaga
sho
‘
shilishga qiynaladi. Bola organizmi juda nozik, uni ehtiyot qilish kerak, degan fikr
bor. To'gri, ammo bolaning nozikligi, uni tez o'sib, rivojlanishi va shakllanishiga bog‘liq.
Bola hayotining birinchi yillarida o
‘
zlashtirgan ma‘lumotlar miqdori keyin bir umr olgan
axborotlardan ko
‘
p bo`ladi. Shuning uchun bolani asrab-avaylayman, deb atrofdagi muhit
ta‘sirotlarddan ajratib qo'ymaslik kerak, balki bu muhit bilan bo`ladigan munosabatlarni
osonlashtirish, bola qabul qiladigan ma‘lumotlarni o
‘
zlashtirishi va singdirishi uchun
kerakli sharoit tug
‘
dirishdan iborat bo`lishi kerak.
Bolaning nerv tizimi evolyutsiya jarayonida behisob ma‘lumotlarni qabul qilishga
moslashgan. Ana shu tabiiy ehtiyoj qmdirilmasa, bolaning harakatlari chegaralab
qo
‘
yilsa, bu uning rivojlanishiga salbiy ta‘sir ko'rsatishi, oliy nerv faoliyati shakllanishiga
zarar yetkazishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: