Muqaddima


IJTIMOIY OMILLARNING IKKINCHI SIGNAL TIZIMI



Download 4,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet335/353
Sana03.09.2021
Hajmi4,57 Mb.
#163474
1   ...   331   332   333   334   335   336   337   338   ...   353
Bog'liq
Normal Fiziologiya Qodirov

IJTIMOIY OMILLARNING IKKINCHI SIGNAL TIZIMI 
RIVОJLANISHIDAGI AHAMIYATI 
Ikkinchi  signal  tizimi  insomiing  ijtimoiy  hayoti  bilan  uzluksiz  bog‘liq.  Odam  bolasi 
jamiyatdan  chetda  bo`lsa,  boshqa  odamlar  bilan  muloqotda  bo`lmasa,  ikkinchi  signal 
tizimi rivojlanmaydi. Urg‘ochi bo

ri  tarbiyalagan  afsonaviy  Romul  va  Remlar  ulg‘ayib, 
Rim shahriga asos solgan bo`lsalar, hayotda hayvon iniga tushib qolgan inson bolasining 
taqdiri  achinarli  bo`ladi.  Misol  tariqasida  1920  yilda  bo

ri  inidan  topib  olingan  hind 
qizaloqlari  Kamola  va  Amolalar  tarixini  keltirish  mumkin.  Sharqiy  Hiidistonning 
Dengali  qishlogida  yashovchi  dehqonlar  o'rmonda  odamga  ham,  hayvonga  ham 
o'xshaydigan  allaqanday  mavjudotlarni  koVganlarini  Singx  nomli  ziyo‘li  odamga 
aytadilar  va  ular  yashiringan  termit  uyasini  ko―rsatadilar.  U  yergaa  borib,  yashirincha 
kuzatgan  Singx  bir  mahal  termit  uyasidan  urg‘ochi  bo

ri  chiqqanini  ko

radi.  Uning 
ketidan  ikkita  odam  bolasi  emaklab  chiqadi.  Singxning  yozishicha:  «Bular  bir-biridan 
xunuk,  biri  kattaroq,  boshqasi  kichikroq  mahluq  bo`lib,  dumalashib  chiqib  kelardilar. 
Ularning badani, oyoq qo`llari odamniki edi. Ammo ko'zlari vahshiylarcha yonib turardi. 
Har  ikkalasi  ham  qoi  va  oyoqlari  bilan  emaklab,  harakat  qilar  edi».  Singx  ona  bo

rini 
oidirib, bolalarni tutib oladi va Midnapur shahridagi yetimxonaga joylashtiradi.  Biri uch 
yoshlar atrofida, ikkinchisi 5—6 yoshda bo`lgan qizaloqlarga Amola va Kamola, deb ism 
berishadi.  Yetimxonada  qizlarni  shifokor,  psixiatr,  pedagoglar  kuzatadilar,  ularni  odam 
jamiyatiga  qaytarishga  ko

p  harakat  qiladilar,  ammo  baribir  buning  uddasidan 
chiqmaydilar.  Qizlarga  bir  amallab  kiyim  kiygizishsa,  bir  zumda  burda-burda  qilib 
tashlashadi,  taglariga  ko

rpacha  to

shashsa,  qanchalik  sovuq  bo`lmasin,  qoq  yerda 
yotaverishadi. Amola va Kamolalarning yetimxonaga keltirilganiga ‗ oy o'tganida, Singx 
o

z  kundaligiga  ularning  taraqqiyotida  hech  qanday  o'zgarish  ro

y  bermaganini  taassuf 
bilan  yozib  qo

yadi.  Aksincha,  qizaloqlar  odamlarga  nisbatan  yanada  yovvoyiroq 
munosabatda  bo`la  boshlaydilar.  Kamola  va  Amolaning  biror  marta  bo`lsada 
jilmayganini,  kulganini  hech  kim  ko'rmaydi.  8—9  oyda  qizlar  go'shtni  qo/li  bilan 
ushlashga  o

rgandilar.  Keyin  kichigi  sut  solingan  idishni  ko'tarib,  labiga  olib  kelishga 
o

rganadi,  ammo  idishdan  sut  ichishga  aslo  o

rgana  olmadi.  Qizaloqlar  bo

ri  inidan 
qutqarilganiga bir yil bo`lmasdan dizenteriya bilan kasallandilar. Bu kasallikdan Amola 
oidi,  opasi  tuzalib  ketdi.  Ammo,  ko

p  vaqt  o

tmasdan  u  ham  boshqa  kasallikdan  vafot 
etdi. 


 
 
288 
 
Bunga  o'xshagan  hodisalar  vaqti-vaqti  bilan  uchrab  turadi,  amma  natijasi  bir  xil 
bo`ladi.  Yaqinda  (1985  y.)  Ugandaning  tropik  o

rmonlarida  bir  necha  yil  babuin 
maymunlar  orasida  yashagan  o

g

il  bola  topildi.  Bir  yil  davomida  uni  kuzatgan 
mutaxassislar  bolaning  xatti-harakatlarida  biron-bir  ijobiy  o'zgarish  ro

y  bermaganini 
aytib, uning odamlar orasida yashashi gumon dedilar. 
Inson  shaxs  sifatida  faqat  boshqa  odamlar  jamoasida  shakllanadi.  Shaxsning  ichki 
qiyofasi  boshqa  odamlar  Ьйап  muloqot  qilish  natijasida  vujudga  keladi.  Odamlar  bilan 
muloqotda  bo`lish  jarayonida  odam  o

z  xatti-harakatlari  che-  garalarini  aniqlaydi,  o


xulq-atvorini  boshqalar  tomonidan  baholanishiga  ahamiyat  beradi  va  uni  atrofdagilar 
talabiga  monandlashtirishga  intiladi.  Shuni  aytish  kerakki,  har  bir  odam  maium  guruh 
a‘zosi  bo`ladi,  bu  gumhning  o‗zi  to

g‘risidagi  fikriga  qiziqadi,  ularning  talablariga 
bo

ysunadi. 
Insonning  shaxs  sifatida  shakllanishi  juda  erta,  bolalik  davridayyoq  boshlanadi. 
Bolaning bolalar jamoasiga qo

shilish davri juda muhim. Jamoaga qo'shilish jarayonidagi 
muvalfaqiyatsizliklar  kelajakda  bolaning  atrofdagilar  bilan  chiqisha  olmasligiga, ba‘zan 
kasal  bo'tishiga  ham  olib  keladi.  Bolaning  tengdoshlari  bilan  yaxshi  munosabat  o'rnata 
olmasligi unda jizzakilik, serg‘azablik, qaysarlik xususiyatlari rivojlanishiga olib keladi, 
u o

ziga ishonmaydigan, atrofdagilarga loqayd bo`lib o‗sadi. 
Ko

pincha  bola  reaksiyalari  sustligi,  o

ynashga  yaxshi  o

rganmagani  tufayh  jamoaga 
sho

shilishga  qiynaladi.  Bola  organizmi  juda  nozik,  uni  ehtiyot  qilish  kerak,  degan  fikr 
bor. To'gri, ammo bolaning nozikligi, uni tez o'sib, rivojlanishi va shakllanishiga bog‘liq. 
Bola hayotining birinchi yillarida o

zlashtirgan ma‘lumotlar miqdori keyin bir umr olgan 
axborotlardan ko

p bo`ladi. Shuning uchun bolani asrab-avaylayman, deb atrofdagi muhit 
ta‘sirotlarddan ajratib qo'ymaslik kerak, balki bu muhit bilan bo`ladigan munosabatlarni 
osonlashtirish,  bola  qabul  qiladigan  ma‘lumotlarni  o

zlashtirishi  va  singdirishi  uchun 
kerakli sharoit tug

dirishdan iborat bo`lishi kerak. 
Bolaning  nerv  tizimi  evolyutsiya  jarayonida  behisob  ma‘lumotlarni  qabul  qilishga 
moslashgan.  Ana  shu  tabiiy  ehtiyoj  qmdirilmasa,  bolaning  harakatlari  chegaralab 
qo

yilsa, bu uning rivojlanishiga salbiy ta‘sir ko'rsatishi, oliy nerv faoliyati shakllanishiga 
zarar yetkazishi mumkin. 

Download 4,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   331   332   333   334   335   336   337   338   ...   353




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish