Muqaddima

SHARTLI REFLEKSLAR 
Odam  va  hayvonlar  evolyutsiyasida  hayotning  o
‘
zgaruvchan  sharoitlariga  toia 
moslashishining  murakkab  va  nozik  shakli  —  shartli  reflekslar  paydo  bo`lgan.  Shartli 
reflekslar  tug‘ma  bo`lmasdan,  individual  hayot  jarayonida  shartsiz  reflekslar  asosida 
hosil  bo
‘
Iadilar.  Agar  shartsiz  refleks  (masalan,  so`lak  ajralishi  refleksi)  boshqa  yot 
ta‘sirot bilan (masalan, tovush) ko
‘
p marta takrorlansa, keyinchalik ana shu yot ta‘sirot 
so`lak  ajratish  xususiyatiga  ega  bo`lib  qoladi.  Oldin  bu  faohyatga  aloqasi  bo`lmagan 
retseptorlarni  takrorlash  yo`li  bilan  maxsus  hosil  qilingan  yangi  reaksiya  shartli  refleks 
deyiladi. 
Shartli  reflekslar  organizmning  moslashishida  katta  ahamiyatga  ega.  Shular  tufayli, 
xatti-harakatlarda  o
‘
zgaruvchan  sharoitlarga  mutanosiblik  va  egaluvchanlik  paydo 
bo`ladi. Bareha shartli reflekslarning yuzaga chiqishida markaziy nerv. tizimining yuqori 
bosqichlari  ishtirok  etishi  zarur.  Shartli  reflekslar  individual  hayot  davomida  hosil 
bo`ladi  va  yo‘qoladi.  Ular  signal  ahamiyatga  ega—shartli  rag'bat  shartsiz  ta‘sirotdan 
oldin  paydo  bo
‘
Ub,  organizmni  shartsiz  reflektor  faohyatga  tayyorlaydi.  Shartli  refleks 
tufayli organizm xavfni oldini olsa, oijani qoiga kiritish va boshqa harakatlarga oldindan 
tayyorlanish imkoniyatiga ega bo`ladi. 
Demak, shartli refleks— har bir organizmning hayoti davomida qoiga kiritgan tizimiy 
moslashuv reaksiya. U  markaziy nerv tizimida shartsiz refleks  markazi va sharth signal 
ta‘sir  qiluvchi  markazlar  o
‘
rtasida  vaqtincha  bog‘lanish  paydo  bo
‘
hshi  tufayh  yuzaga 
chiqadi.