Muqaddima

MЕ'DA SЕKRЕTSIYASINING MЕ'DA BOSQICHI 
 
Tabiiy  sharoitda  yutilgan  luqma  me'daga  tushgan  zaxoti  me'da  shilliq  pardasmta  ta'eiri 
shira  ajralishini  davom  zttiradi,  Bu  boshichnkng  mavjudligi  ov?atnk  fietula  orqali 
me'daga kiritish yo'li bilan isbotlangan Me'da boshkchida shira ajralishining davom etishi 
va  kuchayishi  shilliq  pardadagi  receptorlarga  ovqat  ta'siri  natijasida  yuzaga  chiqadigan 

---

 
 
185 
 
reflekslarga va gumoral moddalarga bog’liq. Ancha ko'p miqdorda yeyilgan ovqat me'da 
devorlarini cho'zib, undagi mehansreceptorlarni qo'zg’atadi. Tajribada it me'dasiga rezina 
ballon kiritib puflanganda kam shira ajraladi. Bu refleks yoygagag afferent va effe-rent 
tolalari  xam  adashgan  nerv  tarkibida  o'tgan.  Me'daning  .  fundal  qismidagi  receptorlar 
ta'sirlanganda  bezlardagi  glandulocitlar  bevosita  nerv  yo'li  orqali  ta'sirlansa,  pilorik 
qismini  mehanik  ta'sirlash  bu  erdash  mahsus  xujayralardan  maxalliy  refleks  yo'li  bilan 
gastrin gor-monining erkinlashishiga olib keladi. qonda bu gormon miqdorining oshishi 
fundal  qismdagi  bezlardan  shira  ajralishini  tezlashtiradi.  Me'daning  pilorik  qismidagi 
hujayralarga oqsillarning parchalanish mahsulotlari bo`lmish peptidlar va amimkislotalar 
ta‘sir qilganda ham gastrinning qonga o
‘
tishi jadallashadi. 
Gastrin  yuksak  faollikka  ega:  tana  massasining  bir  kg  ga  2  mkg  gormon  ten  ostiga 
yuborilsa,  odam  me‘dasining  bezlari  eng  ko
‘
p  miqdorda  shira  ajratadi.  Uning  ta‘sirida 
birinchi  galda  xlorid  kislota  sintezlaydigan  paryetal  glandulotsitlar,  keyin  asosiy 
glandulotsitlar va eng kam darajada mukotsitlar qo'zg‘aladi. 
Me‘da sekretsiyasining me‘da bosqichida shira ajralishini yana bir gumoral omil  — 
gistamin  ham  kuchaytirishi  mumkin.  Gistidin  aminokislotadan  me‘da  shilliq  pardasida 
hosil  bo`ladigan  bu  modda  ham  ko'proq  parietal  glandulotsitlarni  qo'zg'atib,  ko‗p 
miqdorda xlorid kislotaga boy shira ajratadi. 
Demak,  meda  sekretsiyasining  meda  bosqichida  shira  ajralishi  reflektor  yol  bilan  va 
gumoral omillar ishtirokida amalga oshadi.