Muqaddima

NAFAS OLISH MEXANIZMI 
 
      Nafas  olishni  (inspiratsiyani)  qovurg‘alarning  ko‘tarilishi  va  diafragmaning 
yassilanishi ta‘minlaydi. Umurtqalarning tanasi va yonbosh o‘simtasiga qovurg‘alarning 
boshi, to‘sh suyakka esa uchi tog‘ay va paylar yordamida birikkan. Qovurg‘a umurtqaga 
birikkan ikkita nuqtadan uning nafas vaqtidagi harakatlarning o‘qi o‘tadi. Nafas olganda 
qovurg‘a  shu  o‘q  atrofida  aylanib,  ko‘tariladi.  Nafas  chiqarilganda  esa  pastga  tushadi. 
Inspiratsiya  vaqtida  qovurg‘alarning  ko‘tarilishi  ko‘krak  qafasining  sagittal  va  frontal 
yo‘nalishlarda  kattalashishini  ta‘minlaydi.  Ayni  vaqtda  diafragma  yassilashib,  pastga 
tushadi  va  ko‘krak  qafasi  vertikal  yo‘nalishda  ham  kattalashadi.  Ko‘krak  qafasi 
harakatlari nafas muskullari faoliyatiga bog‘liq. 
     Tinch holatda bo`lgan sog‘ odamning nafasini diafragma va tashqi qovurg‘alararo va 
ichki  togaylararo  muskullar  qisqarishi  ta‘minlaydi.  Ular  asosiy  inspirator  muskullardir. 
Tashqi  qovurg‘alararo  va  ichki  tog‘aylararo  muskullardagi  tolalar  bir  qovurg‘adan 
ikkinchisiga orqadan oldinga va yuqoridan va pastga qarab qiyshiq yo‘nalishda o‘tgan. 
Ular  qisqarganda  ko‘krak  qafasi  ikki  yonga  va  orqadan  oldinga  qarab  kengayadi. 
Diafragmaning  qisqarishi  esa  qorin  bo‘shlig‘idagi  a‘zolarni  pastga  va  oldinga  itarib, 
siljitadi.  Natijada  ko‘krak  bo‘shlig‘i  vertikal  yo‘nalishda  kattalashadi.  Nafas  olish 

---

 
 
163 
 
boshlanishidan  oldin  diafragmada,  keyin  qovurg‘alararo  muskullarda  qo‘zg‘alish 
rivojlanadi. 
     Nafas  juda  chuqur  bo`lsa,  nafas  olishda  yordamchi  nafas  muskullari  ishtirok  etadi. 
Bularga mm. pectorales major et minor, m. serrati anterior va boshqalar kiradi.