Muqaddima

TO’RSIMON FORMATSIYA VA ORQA MIYA 

---

 
 
68 
 
(retikulo-spinal aloqadorlik) 
 
     Aslini  olganda,  retikulo-spinal  aloqadorlikni  o‘rganish  tarixi  I.M.Sechenovning 
mashhur tajribasidan boshlandi. U tajriba o‘tkazib, ko‘ruv do‘mboqlarining ko‘ndalang 
kesimiga  osh  tuzi  kristalli  bilan  ta‘sir  qilib,  orqa  miya  reflekslarini  tormozlash 
mumkinligini  ko‘rsatgan  edi.  G.Megun  zamonaviy  elektrofiziologik  usullar  yordamida 
o‘tkazgan tajribalarida retikulyar formatsiyaning bir tomoniga kucnsiz elektr toki bbilan 
ta‘sir  qilish  orqa  miyaning  faqat  o‘sha  tomonidagi  motoneyronlarnigina  tormozlashi 
aniqlandi. Kuchliroq tok bilan ta‘sir qilinsa, orqa miyaning har ikki tomonidagi neyronlar 
tormozlanadi. Bu retikulyar formatsiyaning uzunchoq miyadagi qismiga xos. 
 
              22-
расм. Тўрсимон формациянинг ярим шзрлар пўст.поги турли соҳалари билан ооғланиши
.
 
   Retikulyar  formatsiyaning  orqa  miya  reflekslariga  tormozlovchi  ta‘sir  qilish 
mexanizmini  o‘rganish  bu  ta‘sirning  ikki  yoi  bilan  amalga  oshishini  ko‘rsatadi. 
Birinchodan,  retikulo-spinal  tushuvchi  yoi  tolalarining  tormozlanishi  Renshou 
hujayralarida  sinapslar  hosil  qilishi  va  bu  tolalar  orqali  retikulyar  formatsiyadan  orqa 
miyaga  yetib  kelgan  impulslarning  Renshou  hujayralari  qo‘zg‘aluvchanligini  oshirib, 
ularning motoneyronlarni tormozlash kuchini oshirishi aniqlandi. 
     Ikkinchidan,  retikulo-spinal  yoi  tolalarining  orqa  miya  motoneyronlariga  bevosita 
ta‘sir qilishi mumkinligi ko‘rsatib berildi. 
     Retikulyar  formatsiyaning  orqa  miya  reflekslarini  tormozlovchi  neyronlaridan  sal 
tasgqarida  va  yuqorroqda  joylashgan  neyronlarni  ta‘sirlash  orqa  miyaning  reflektor 
faoliyatini  osonlashtiradi.  Orqa  miya  motoneyronlarini  faollashtiruvchi  impulslar  ham 
retikulo-spinal  yoi  tolalaridan  o‘tadi.  Bu  tolalar  spinal  refleks  yoylarining  oraliq 
neyronlarida  tugaydi.  Retikulyar  formatsiyaning  orqa  miya  reflektor  faoliyatini 
faollovchi  ta‘siri  motoneyronlarning  qo‘zg‘aluvchanligini  bevosita  oshirish    yoki 
Renshou hujayralari faolligini susaytirish natijasida yuzaga chiqadi. 
     Retikulyar  formatsiya  skelet  muskullari  tonusini  boshqarishda  ham  ishtirok  etadi.  U 
gamma-motoneyronlar  orqali  muskul  duklaridagi  intrafuzal  tolalarni  qo‘zg‘atib,  ularni 
taranglashtiradi. Natijada duk yadrosidagi retseptorlardan markazga intiluvchi impulslar 
ko‘plab  kela  boshlayda.  Bu  impulslar  alfa-motoneyronlar  qozg‘aluvchanligini 
kuchaytirib, ekstrafuzal tolalar tonusini oshiradi.  
     Demak,  retikulo-spinal  munosabatlar  ancha  murakkab.  Retikulyar  formatsiya  orqa 
miya  motoneyronlarining  qo‘zg‘aluvchanligini  o‘zgartirib,  spinal  reflekslarning  yuzaga 
chiqishini osonlashtiradi yoki ularni tirmozlaydi. Bundan tashqari, retikulyar formatsiya 

---

 
 
69 
 
gamma-motoneyronlarga  ta‘sir  qilib,  muskul  duklaridagi  retseptorlarning  sezgirligini 
o‘zgartiradi va muskul tonusini boshqarishda ishtirok etadi. Bunda duklardagi markazga 
o‘tuvchi va qaytar aloqani ta‘minlovchi impulslarning ahamiyati katta.