3.1.1-jadval
2012 yilda sug’urta bozorida investitsiya faoliyatini
amalga oshirish bo’yicha etakchi sug’urta kompaniyalari
t/r
Sug’urta kompaniyalarining
nomi
Sug’urta bozoridagi ulushi
(%da)
1
Uzbekinvest
45,4%
2
Uzagrosugurta
7,1%
3
Kafolat
4,7%
4
Alfa Invest
4,5%
5
Transinsurance
4,1%
6
Aleskom
2,9%
7
Temiryul-sugurta
2,6%
8
Ingo-Uzbekistan
2,4%
9
Asia Inshurans
2,2%
10
Uzbekinvest Xaet
1,9%
11
Transinsurance Plus
1,9%
12
Agro Invest Sugurta
1,6%
13
Kapital Sugurta
1,5%
14
Standard Insurance
1,5%
15
Ishonch
1,4%
Boshqa sug’urta tashkilotlari
14,4%
3.1.1-jadvalda, 2012 yilda ug u ta bozorida investitsiya faoliyatini amalga
oshirish yi a etakchi ug u ta kompaniyalar yxati keltirib tilga li ,
unda
“O zbekinvest”,
“O zagrosug urta”,
“Kafolat”,
“Alfa
Invest”,
49
“Transinsurance” ug u ta kompaniyalari investitsiya faoliyatini amalga oshirish
yi a ulushi yuqori. Chunki ushbu ug u ta kompaniyalari qolgan ug u ta
kompaniyalariga nisbatan joylarda filiallari juda p. Shuning uchun ularning
ug u ta portfellarini i dinamikasi yuqoridir.
3.2. Sug’urta kompaniyalari moliyasini samarali tashkil etish va boshqarish
istiqbollari
Mamlakatimizda samarali milliy ug u ta tizimini yaratish, ug u ta xizmatlari
bozorini sifat jihatidan yangi bosqichga ta i yuzasidanzarur chora
tadbirlarishlab chiqish va ularni boqichma – bosqich malaga oshirishni talab etadi.
O z e i t taraqqiyotining hozirgi davri va boshlangan islohotlarni
chuqurlashtirish yi a qabul qilingan strategik hujjatlar respublikaning ichki
salohiyati va z investitsiya imkoniyatlaridan faol foydalanishni z a tutadi.
Shuningdek ug u ta kompaniyalari moliyasini samarali tashkil etishda
ug u ta tarifining i va ahamiyati juda katta. Sug u ta tarifi ug u tal i i g
moliyaviy barqarorligiga t g i a t g i ta i ata i. Buni shu bilan
izohlash mumkinki, raqobat sharoitida faoliyat ati ug u ta tashkilotlarini
xohlaydimi y qmi tarif siyosatini muntazam zga ti i i talab etadi. Aksariyat
holatlarda ug u ta tashkilotlari mijozlarni jalb etish uchun tariflarni asossiz
ravishda
pasaytiradilar.
Shubhasiz,
bu
ug u tal ila i g moliyaviy
barqarorligiga jiddiy xavf soladi.
Moliyaviy barqarorlik ug u ta tashkilotining z zimmasiga olgan
majburiyatlarini vaqtida bajarish qobiliyatini aks ettiruvchi muhim moliyaviy
tavsif hisoblanadi.
Sug u ta majburiyatlarining hajmi ug u ta tashkilotlarining moliyaviy
holatining asosiy at i la i a biri hisoblanadi. Sug u ta majburiyatlari
x ali faoliyatining boshqa turlaridagi majburiyatlardan farq qiladi
Sug u ta tashkiloti ham tashqi ( ug u ta va ug u ta), ham ichki (tashkilot
egalari, ishchilar va boshqalar) majburiyatlarga ega. Eng asosiy majburiyat bu
z iz ug u ta majburiyatlaridir, chunki u orqali polis egalarining ug u ta
50
himoyasi aks etadi va ug u ta majburiyatlari hajmi yi a boshqa
majburiyatlardan ancha katta.
Sug u ta tashkilotlarining ug u ta zaxiralarini shakllantirish tartibida ham
ayrim kamchiliklar mavjud. Ishlab topilmagan mukofotlar,xabar qilingan, lekin
bartaraf qilinmagan, sodir lga lekin xabar qilimaganzararlar yi a zaxiralar
ug u ta tashkilotlari tomonidan majburiy tarzda tashkil qilinadi. Ammo, ug u ta
tashkilotlarining zararlilikni tebranish yi a ug u ta zaxirasi ixtiyoriy tartibda
amalga oshiriladi. Sug u ta tashkilotlarida zararlilik tebranishi doimiy xarakterga
ega. Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi yuz berayotgan sharoitda zararlilikni
tebranishi yanada ortadi. Zararlilikni tebranishini ixtiyoriy tartibda shakllantirilishi
zararlar miqdori oshgan hisobot davrida ug u ta tashkilotlarining moliyaviy
barqarorligi yomonlashishi mumkin. Chunki ushbu zaxira turi ug u ta
tashkilotlari tomonidan shakllantirilmasligi ham mumkin. Zararlar miqdori oshgan
davrda ug u ta tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini ta mi la maqsadida
zararlilik tebranishi yi a tashkil qilishni majburiy ati i taklif qilinadi.
Ushbu taklifni amalga tadbiq qilinishi ug u ta tashkilotlarining moliyaviy
barqarorligini davlat tomonidan tartibga solish mexanizmini samarasini oshishiga
olib keladi.
Sug u ta zaxiralarini investitsiyaga y alti i sohasida ham ayrim
kamchiliklar mavjud. Sug u ta tashkilotlarining aktivlarini joylashtirishga
q yilga talablarga e ti qilsak, kredit uyushmalarining depozitlariga ug u ta
tashkilotlarining ustav kapitalini 10% miqdorigacha joylashtirish mumkinligi
me y la ti ilga . Ammo, hozirgi vaqtda kredit uyushmalari q yilga
depozitlarga bank muassalariga nisbatan katta miqdordagi foyiz to la a i. Shu
sababli, joylashtiriluvchi aktivalarning daromadlik darajasini oshirish maqsadida
kredit uyushmalariga q yilu i depozit miqdorini chegarasini 10% dan 20%
gacha oshirish taklif qilinadi.
Bundan tashqari, davlat ug u ta nazorati ruhsati bilan tasischilarga qarz
berish ruhsat berilgan, agar qarz miqdori ustav kapitalining 30% dan miqdorda
l a. Bunday holatlarda berilgan qarzni nazorat qilish imkoniyatlari cheklandai.
51
Chunki tasischilar zla i i g mavqeylaridan foydalanib, ug urta tashkilotlariga
bosim t azi i mumkin. Bunday noxush holatlarga barham berish maqsadida
tasischilarga qarz berishni taqiqlash zarur. Ushbu taklifni amalga tadbiq qilinishi
ug u ta tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini mustahkamlanishiga imkon
beradi.
O z e i t ug u ta bozorida ug u ta tashkilotlarining moliyaviy
barqarorligini ta mi la asosiy usullaridan biri qayta ug u ta mexanizmidan
foydalanishdir. Afsuski respublika ug u ta bozorida qayta ug u ta faoliyati talab
darajasida rivojlanmagan. O z e i t ug u ta bozorida ixtisoslashgan tartibda
faqat bitta ug u ta kompaniyasi qayta ug u ta xizmati ata i.
O z e i t Respublikasidan tashqarisida, chet el ug u ta kompaniyasiga
beriladigan majburiyat miqdori, har bir ug urta shartnomasi yi a, 95% dan
oshmasligi talab qilinadi.
Chet el ug u ta kompaniyasiga qayta ug u ta uchun berilgan ug u ta
shartnomalarida ug u ta i i g ulushi haqiqatdagi t l layoqatining marjasini
5% dan kam lma ligi lozim deb belgilangan. Nazarimizda ushbu belgilangan
meyor darajsini kamaytirish qayta ug u ta i g rivojlanishiga imkon beradi. Shu
munosabat bilan O z e i t Respublikasidan tashqarisida, chet el ug u ta
kompaniyasiga beriladigan majburiyat miqdori, har bir ug u ta shartnomasi
yi a, 50% dan oshmasligini meyor sifatida kiritilish taklif qilinadi.
Yuqorida keltirilgan takliflarini amalga tadbiq qilinishi ug u ta
tashkilotlarining moliyaviy barqarorligini oshishiga olib keladi deb ylaymiz.
Sug u ta xizmatining asosida ug u ta riski yotadi, bu esa aniq vaqtda
ug u tal i majburiyatlarining hajmini aniqlashda noaniqlik li i i
belgilaydi.
Sug u ta iqtisodiyotda lay tga barcha jarayonlar va zga i la i
zi a aks ettiradi. Shu sababli davlat tomonidan tashkil etilgan ug u ta
kompaniyasi zi i g faoliyat strategiyasini belgilab olishda mamlakat
iqtisodiyotidagi ustuvor y ali la i hisobga olishi lozim la i.
52
Xususan, «O z e i e t» eksport-import milliy ug u ta kompaniyasining
2013 yilga m l alla ga strategiyasi Vazirlar Mahkamasining 2012 yilda ijtimoiy-
iqtisodiy
rivojlanish
yakunlariga
ag i la ga
majlisidagi
respublika
Prezidentining nutqida belgilab berilgan iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning
ustuvor y ali hlari va O z e i t Respublikasi Prezidentining «2012-2016
yillarda O z e i t Respublikasida xizmat ati sohasini rivojlantirish
Dasturi t g i i a»gi 10.05.2012y. PQ-1754-sonli Qaroriga asoslangan holda
Kompaniyaning 2013 yilda rivojlantirishning quyidagi strategik rivojlanish
y ali la i belgilab olingan:
1. Xizmatlar hajmini yuqori u atla a i i i ta mi la , oldingi yil
darajasiga nisbatan kamida 130% li iga erishish.
Faoliyatining
bunday
yuqori
at i la iga
erishish
uchun
kompaniyaning marketing strategiyasi ehtimol tutilgan ug u tala u ila i g
ustuvor segmentlarida ug u ta xizmatlarini taklif etish borasida kuchlarni bir
maqsadga safarbar qilish va ichki resurslarni jamlashga asoslanadi.
Shu nuqtai nazardan O z e i t da ug u ta tashkilotlari moliyaviy
resurslaridan foydalanishning samarasini oshirish respublika iqtisodiyotining
barqaror va ishonchli rivojlanishi, aholining ijtimoiy himoyasini kuchaytirish,
fuqarolar va x ali u e tla i mol-mulkini ug u tala uchun q im a
xizmat qilishiga asos la i.
Zamonaviy ug u ta sanoatini yaratish davlatga:
tabiiy texnogen xususiyatga ega kutilmagan harajatlarni qoplash borasida
davlat byudjetiga tushayotgan g i li i kammaytirish;
bozor iqtisodiyoti tamoyillari asosida ug u tala orqali ijtimoiy
ta mi t i g a zi muammolarini hal etish (pensiya amg a mala i t l i, mehnat
qobiliyatini y q tga li yoki boquvchisining limi, ishsizlik uchun nafaqalar,
tibbiy harajatlarni qoplash);
aholi va tashkilotlarning omonatlarini miliy iqtisodiyotga uzoq muddatli
asosda jalb etish imkonini beradi.
53
Mamlakatimiz ug u ta bozorini rivojlantirish va yanada erkinlashti- rishga
juda katta e ti qaratilganligi tufayli, mamlakatimiz ug u ta bozori dinamik
rivojlanmoqda, ushbu bozorda ug u ta operatsiyalari hajmi t xt iz, doimiy
m q a. Sug u ta tashkilotlari esa mamlakatimiz iqtisodiyotida juda muhim rol
y am q a.
Mamlakatimiz ug u ta tashkilotlari bugungi kunda muhim ish beruvchi
sifatida zi i atm q a. Sug u ta kompaniyalarining xodimlari va agentlari
miqdori ancha i. Ixtisolashgan ug u ta agentlari va ug u ta tashkilolarini
yuqori darajada tayyorlash bilan anderrayterlarga lga talablarning i borishi
kuzatilmoqda.
Bundan tashqari, ijtimoiy tomonlari sifatida mamlakatimiz ug u ta bozori
infrastrukturasini rivojlanishining jadallashganligini aytishimiz mumkin.
Mamlakatimiz ug u ta tashkilotlari yaqin va uzoq chet el mamlakatlari
ug u ta tashkilotlari bilan za manfaatli aloqalarni y lga q yi , chet el
hamkorlari bilan ijobiy tajribalar almashishda faol ishtirok etmoqdalar.
Mamlakatimiz ug u ta bozorida ijobiy tomonlar bilan birga muam- molar
ham mavjud. Ularning ta i a kichik biznes va tadbirkorlikning juda sust
rivojlanishi, aholining asosiy qismining ta a daromadi va nafaqa darajasining
pastligi, aholi jon boshiga t g i keladigan yalpi ichki mahsulotning past miqdori
bilan g liq bu muammolar eng avvalo rivojlanayotgan iqtisodiyot bilan butun
mamlakatga ta i qiladigan salbiy jihatlari ham mavjud.
Men mamlakatimiz ug u ta bozorida mavjud muammolarga katta e ti
qaratish kerak deb hisoblayman.O z navbatida ug u ta bozorining hozirgi kundagi
yana bir qator muammolarini keltirib tm q ima :
1) Sug u ta tashkilotlarining hududiy limla i ta m g i i kengayti- rish,
ug u ta brokerlari faoliyatini rivojlantirish hamda ug u ta xizmatla- rini banklar
va ularning limla i, pochta – omonat tizmi va Internet orqali amalga oshirish
uchun mavjud axborot texnik vositalar imkoniyatlaridan foydalanish masalalari
dolzarbdir.
54
2) Faoliyat atay tga ug u ta tashkilotlarining aksariyati malakali
mutaxassislarga etarlicha ega emas. Respublika ug u ta bozorida malakali
ug u ta vositachilari roli kam seziladi. Hozir O z e i t a faoliyat
atay tga brokerlik kompaniyasi, ug u ta agentlari soni va ular faoliyati
samaradorligi haqida ma lum tla y q.
Do'stlaringiz bilan baham: |