Мундарижа ўҚув материаллар

8-мавзу. Эксперимент ижод жараёнидаги далиллаш методи сифатида.

Эксперимент эмпирик билиш методи, илмий ижод жараёнида объектлар ёки ҳодисаларнинг янги хоссаларини билиш натижаси сифатида. Экспериментнинг билиш ва ижоддаги ўрни. Эксперимент ижодий фаолиятни ифода этишнинг моддий шакли сифатида.

Экспериментнинг турлари: натурал ва фикрий, реал ва идеал, параллел ва изчил, кўп карра амалга оширилувчи ва моделли.
Экспериментнинг илмий билиш ва ижоддаги роли.
Ҳозирги замон фанида экспериментал тадқиқот методининг ривожланиши. Эксперимент эмпиризм ва рационализмнинг бир томонламалагини бартараф этиш муҳим омили, билиш ва ижод фаолияти жараёнида ҳиссий ва рационал томонларнинг бирлиги шакли ҳамда муайян ифодаси сифатида.
Ҳозирги замон фани томонидан фундаментал тадқиқотлар ўтказишда экспериментал методдан фойдаланилиши (сифат, миқдорий, фикрий, ижтимоий усуллар ва бошқ.).
9-мавзу. Гипотеза ва назариянинг ижод жараёнидаги роли

Гипотеза илмий назариянинг зарур шарти ва илмий ижодни ривожлантириш методи сифатида.

Гипотеза тушунчаси ва унинг илмий ижоддаги ўрни. Гипотезанинг фандаги эвристик роли. Гипотезанинг нисбатан ҳақиқий билим шакллари сифатидаги қонунлар ва назариялар билан ўзаро алоқаси. А.Эйнштейн, О.Ю.Шмидт, Планк, Бор ва бошқаларнинг илмий ва фалсафий ижодида гипотезанинг роли.
Гипотезанинг гносеологик мақомини замонавий тушуниш. Назарияларни тузишнинг гипотетик-дедуктив методи. Методнинг тузилмаси, унинг эҳтимолий хусусияти.
Назария тушунчаси. Илмий назария ижод жараёнида илмий билишнинг энг ривожланган шакли сифатида. Воқеликнинг маълум соҳаларидаги қонуний ва муҳим алоқаларни яхлит ифодалашда назариянинг роли. Тавсифлаш ва тушунтириш назарий тадқиқот ва ижод методи сифатида. К.Поппер, П.Фейерабенд, Б.Рассел, Т.Кун, М.Полани ва бошқаларнинг тушунтириш схемаси.
Илмий назариянинг ижод жараёнидаги асосий функциялари. Илмий назариянинг текширилиш даражаси.
Тарихийлик ва мантиқийлик фалсафий категориялар сифатида. Ижодий изланишнинг асоси сифатида илмий фаразни тузишда тарихийлик ва мантиқийлик диалектикаси. Илмий тадқиқотлар ижодий жараёнида тарихий-гипотетик ёндошувдан фойдаланишнинг зарурлиги.