Mundarija mutaxassisliklar Betlar

 
2.
 
Nodir metallar metallurgiyasi 
Nodir metall rudalarini sorbsiyali tanlab eritish. Ion almashinuvchi qatronlarning 
fizik–kimyoviy xossalari va turlari. O‘zbekistonning nodir metall konlari. Oltinni 
shlyuzlarda, cho‘ktirish mashinalari va boyitish stollarida ajratib olish. Oltin va kumush 
rudalari hamda minerallari. Oltin va kumushning fizik – kimyoviy xossalari. Oltin 

---

12 
metallurgiyasining zamonaviy ahvoli. Oltin rudalarini tanlab eritish amaliyoti. Oltin 
tarkibli rudalarni quyultirish. Sianlash va tanlab eritish jarayonining boshlanishi va 
rivojlanishi. Kvarsli rudalarni qayta ishlash. Gravitatsiya sexlarida texnika xavfsizligi. 
Sochma qumlardan oltin ajratib olish. Oltin tarkibli rudalarni amalgamatsiyalash. Oltin 
va kumush affinaji. Oltin va kumush aralashmalarini affinajga tayyorlash. Oltin va 
kumush qotishmasini ajratish usullarini tanlash. Oltin affinaji texnologiyasi. Kumush 
affinaji texnologiyasi. 
Noyob metallar va noyob metallarning xalq xo‘jaligini rivojlantirishdagi roli. Ion 
almashish jarayonlarining nazariy asoslari. Ion almashinuvchi smolalar, ularning turlari 
va xossalari. Noyob metallar va noyob metallarning xalq xo‘jaligini rivojlantirishdagi 
roli. 
Mehnat muhofazasi. Atrof-muhitni saqlash va ekologiya muammolarini ijobiy hal 
qilish masalalari.
Ikkilamchi xomashyolardan metallni ajratib olish texnologiyasi. 
3.
 
Og‘ir rangli metallarmetallurgiyasi 
Mis metallurgiyasining umumiy ahvoli. Mis ishlab chiqarishni zamonaviy ahvoli. 
Tarkibida mis bo‘lgan asosiy minerallar. Xorijdagi metallurgik korxonalarda 
qo‘llanilayotgan zamonaviy jarayon va uskunalar. Tozalangan misni dunyo bo‘yicha 
ishlab chiqarilishi. MDX davlatlarida mis zahiralari. Sulfidli mis boyitmasini yallig‘ 
qaytaruvchi pechda eritishning nazariyasi va amaliyoti. YAllig‘ qaytaruvchi eritish 
pechining tuzilishi. YAllig‘ qaytaruvchi eritish pechida misli shixta qorishmasini eritish 
texnologiyasi. SHixta tayyorlash. Kuydirish. Quritish. Hozirgi zamonaviy yallig‘ 
qaytaruvchi pechlarning ilgarigi pechlardan tubdan farq qiluvchi asosiy tavsiflari. 
YAllig‘ qaytaruvchi pechda eritishda moddalarni fizik - kimyoviy o‘zgarishlari. YAllig‘-
qaytaruvchi pechlarda eritishning ximizimi. SHixta komponentlarni kimyoviy o‘zaro 
bog‘lanishlari. SHixtani pechga yuklash. Suyuq maxsulotlarning chiqarilishi. Avtogen 
jarayonlarining umumiy tavsifi. Avtogen jarayon haqida umumiy tushuncha. Mis 
boyitmasini kislorod mash’al pechida eritishning nazariyasi va amaliyoti. SHixtani 
eritishga tayyorlashga flyusni maydalab yanchish, shixta tayyorlash va uni quritish. 
Beding – sistemasi. Mis sulfidli boyitmasini kislorod-mash’al pechida (KMP) eritishda 
fizik-kimyoviy jarayonlar. KMPtuzilishi. KMEP jarayonining texnologiyasi. SHixta-
kislorod aralashmasini gorelkadan chiqishi. Qotishmalarni avtogen eritishning umumiy 
tavsifi. «Noranda» jarayoni. «Noranda» firmasi usulida gorizontal konverterda eritish. 
«Teniente» konvertorlarida eritish. «Uorkra» jarayoni. «Uorkra» jarayonida eritishda 
sovuq havo puflash. SHixtani eritish zonasi. Konvertorlash chegarasi. Gazlarni alohida 
pech muhitidan chiqarish. «Mitsubisi» jarayoni. Yallig‘ qaytaruvchi pechga qaraganda 
“Mitsubisi” jarayonining afzalliklari. Yaponiyaning Naosima zavodida ishlab turgan 
«Mitsubisi» jarayonining sanoat miqyosida ishlatilishi. Xorijdagi metallurgik 
korxonalarda qo‘llanilayotgan zamonaviy jarayon va uskunalar. Suyuq vannada eritish 
jarayoni. Vanyukov pechi. Vanyukov pechining ayrim texnik ko‘rsatkichlari. Mis 
shteynlarini konvertorlash jarayonining umumiy tavsifi. Jarayon haqida umumiy 
tushuncha. Konvertorlash nazariyasi va ishlash prinsiplari. Gorizontal konverter. 
Jarayonda temir sulfidining oksidlanishi. Temirning to‘la oksidlanish jarayoni. 

---

13 
Konverterdagi 
barcha 
fizik-kimyoviy 
jarayonlar. 
Oltingugurtli 
moddalarning 
oksidlanishi. Shteyndan xomaki mis olish jarayonlari. Mis shteynlarini konvertorlash 
jarayonining nazariy asoslari va amaliyoti. SHteynlarni konverterlash jarayonini birinchi 
bosqichi. Shteynlarni konverterlash jarayonining ikkinchi bosqichi va takomillashtirish 
yo‘llari. II bosqich temir sulfidining (FeS) shteyn tarkibidagi faolligining kamayishi. 
Xomaki misni olovli tozalashning amaliyoti. Olovli tozalashning maqsadi. Olovli 
tozalash uchun jihozlar. Xomaki misdagi zarra metallar. Xomaki misni pechda eritish. 
Suyuq misni havo puflash orqali oksidlantirish. Suyuq mis vannasida erigan mis 
yarimoksidini tiklanish operatsiyasi. Misni anodlarga quyish. Konversiyalangan gazdan 
foydalanish. Statsionar yallig‘ pechda issiqlik taqsimlanishi. Tozalangan misning jarayon 
mahslotlarining bo‘yicha taqsimlanishi. Olov yordamida xomaki misni unga yo‘ldosh 
bo‘lgan qo‘shimchalardan tozalash. Qo‘zg‘aluvchan anod eritish pechi. Anod pechidan 
olingan qattiq holdagi misli anod qotishmasi. Tozalangan misning jarayon mahsulotlari 
bo‘yicha taqsimlanishi. Misni elektrolitik tozalashning nazariyasi va amaliyoti. 
Elektrolitik tozalashni asosiy maqsadi. Ellektroliz o‘tadigan muhit-elektrolit-tarkibi. 
Vannaning kattaligini tanlash elektrodlararo masofani aniqlash. Talab qilingan tok 
kuchini ta’minlash. Jarayonning oqilona boshqarilishi. Elektroliz jarayonida misning 
muomalasi. Mis elektroliz ko‘rsatgichlariga texnologik omillarning ta’siri. Mis 
elektrolizida elekktor quvvatini sarfi. Eritmani tarkibi. Eritmani xarorati. Anod va 
katodning joylashgan masofasi. Sulfat kislotani qarshiligi. Mis elektroliz jarayonida tok 
zichligi. Anod va katodlarda yuz beradigan o‘zgarishlar. Mis mahsulotlarini 
gidrometallurgik qayta ishlash. Mis mahsulotlarini gidrometallurgik qayta ishlash. Tanlab 
eritish. Uyumda va er ostida tanlab eritish. Eritmalar tarkibidan misni ajratib olish. 
Gidrometallurgiya usulda mis olishning mohiyati. Nikel metallurgiyasining umumiy 
ahvoli. Nikel olish texnologiya va xom ashyo zaxiralari. MDXda nikel ishlab chiqarilishi. 
Dunyo bo‘yicha nikel ishlab chiqarilishi. Dunyo bo‘yicha nikelni iste’mol qilinishi. 
Oksidli nikel rudalarini qayta ishlash usullarining umumiy tavsifi.Oksidlangan nikel 
rudalarini qayta ishlashning asosiy qiyinchiligi. Gidrometallurgik usul Kuba usuli. 
Oksidlangan nikel rudalarni tavsifi. Sulfidli nikel rudalarini qayta ishlash usullarining 
umumiy tavsifi
. 
Pirometallurgik usul. Nikelli boyitma va rudalarni eritish. Elektr pechida 
eritish. Minorali pechda eritish. Mis - nikel shteynini konverterlash. Rux 
metallurgiyasining umumiy ahvoli.Rux metallurgiyasini xom ashyolari. Ruxni xom 
ashyodan ajratib olish asosiy texnologiyalari. Sulfidli rux xomashyosini bevosita erkin 
holatigacha tiklash. Ruxni oksiddan tiklash. Piro va gidrometallurgik usullarni 
xususiyatlari. Rux boyitmasini kuydirishning nazariyasi va amaliyoti. Kuydirish 
jarayonining kimyoviy reaksiyalari. Sulfidli rux boyitmasini qaynar qatlam "KS" pechida 
kuydirish. Kuydirish sharoitlarini texnologik ko‘rsatkichlarga ta’siri. Rux boyitmasini 
Yuqori xaroratda oksidlantirishi. Dunyoning eng yirik korxonalarida rafinirlangan ruxni 
(chushka holida) ishlab chiqarilishi. Sulfidli rux boyitmasinipirometallurgik usul bilan 
qayta ishlashning prinsipial texnologik sxemasi. Rux gidrometallurgiyasi.Kuydirilgan 
konsentratni tanlab eritish sxemalari. Ruxni gidrometallurgik usulda olish. Qarama-qarshi 
oqim prinsipida tanlab eritish. Tanlab eritishni birinchi bosqichi. Neytral tanlab eritish. 
Tanlab eritishning ikkinchi bosqichi. Erishish sxemalarini tanlash. Davriy tanlab eritish. 
Tanlab eritish dastgoxlari. Sulfidli rux boyitmasini gidrometallurgik usul bilan qayta 

---

14 
ishlashning prinsipial texnologik sxemasi. Kuydirilgan konsentratni tanlab eritish 
jarayonlari. Rux sulfat eritmasini qo‘shimchalardan tozalash. Gidrolitik tozalash. 
Eritmani sementatsiya yo‘li bilan tozalash. Eritmani kimyoviy tozalash usuli. Rux kekin 
velsevlash usuli bilan qayta ishlash. Rux kekini gidrometallurgik usul bilan qayta ishlash. 
Vozgonlarni gidrometallurgik usuli bilan qayta ishlash. Ruxni elektrolitik tiklashnishni 
nazariy asoslari va amaliyoti. Elektrolitni aylanishi va sovutilishi. Vannalarni elektr 
zanjiriga va elektrodlarni ulash sxemalari. Qo‘rg‘oshin metallurgiyasining umumiy 
ahvoli.Qo‘rg‘oshin metalli xom ashyolari, rudalari va ularning kimyoviy tarkibi. 
Qo‘rg‘oshin xom ashyosini qayta ishlash usullari. Qo‘rg‘oshin rudasini 
aglomeratsiyalash va boyitmasini kuydirish. Aglomeratsion kuydirishning maqsadi. 
Qo‘rg‘oshin xom ashyolarini shaxtali pechda qayta tiklab eritish.Qo‘rg‘oshin 
aglomeratini tiklovchi eritishni asosiy maqsadlari. Sulfidli qo‘rg‘oshin boyitmasini qayta 
ishlab shaxtali pechda tiklovchi eritishning texnologik sxemasi. Qo‘rg‘oshin 
mahsulotlarini qayta ishlash, kuydirish va eritish. Qo‘rg‘oshinni yod elementlardan 
tozalash asoslari. Xomaki qo‘rg‘oshinni misdan tozalash. Dastlabki tozalash. 
Yakunlovchi tozalash. Tellurdan tozalash. Surma mshyak va qalaydan tozalash. Rux - 
qo‘rg‘oshin 
konsentratini 
zamonaviy 
qayta 
ishlash 
texnologiyasi. 
Kobalt
metallurgiyasining umumiy ahvoli. Suyuq temir kobalt qotishmasi. Kobaltni eritmadan 
ajratib olish. Nikel rudalardan tashqari, kobalt olishda xomashyo sifatida mis-kobalt va 
kobalt-margimush rudalari.