Mundarija mutaxassisliklar Betlar

“Metallurgiya” (metall turlari bo‘yicha) magistratura mutaxassisligiga qabul 
qilish uchun o‘tkaziladigan kirish sinovi mavzulari 
 
1.
 
Gidrometallurgiya jarayonlari nazariyasi va dastgohlari
Eritmalar va ularning xossalari. Eritma tushunchasi va konsentrsiyasi, kimyoviy 
termodinamikasi bo‘yicha qisqacha ma’lumotlar. 
Ideal eritmalarning termodinamik xossalari. Real eritmalar. Elekrolitlarning faollik 
koeffitsienti va uni aniqlash. Oddiy erish termodinamikasi. 
Suv va uning xossalari. Ionlarning gidratlanish energiyasi va uni aniqlash. Tanlab 
eritish termodinamikasi. 

---

11 
Reagent sarfi bilan muvozanat doimiyligi orasidagi bog‘liqlik. Muvozanat 
doimiyligini tajriba yo‘li bilan aniqlash. Muvozanat doimiyligini hisoblash usullari.
Potensial – rN diagrammasi va uni tuzish. Tanlab eritish oqimining umumiy 
tenglamasi. Gazlar ishtirokida boradigan tanlab eritish. 
Tashqi diffuziya qonuniyatlari. Ichki diffuziya qonuniyatlari. Ikki yoki undan ortiq 
erigan reagentlar ishtirokida boradigan jarayonlar tezligi. 
Kinetik sohada boradigan jarayonlar qonuniyatlari. Tanlab eritish tezligini tajriba 
yo‘li bilan o‘rganish uslubi.
Tanlab eritish tezligiga ta’sir qiluvchi omillar. Tanlab eritish usullari va 
dastgohlari. Sizdirib o‘tkazish usuli. Uyumda tanlab eritish. Er ostida tanlab eritish. 
Bakteriya yordamida tanlab eritish. Aralashtirish yo‘li bilan tanlab eritish. Tanlab eritish 
maromi va dastgohlar sonini aniqlash. 
Ionalmashuv jarayonlari. Umumiy tushunchalar qatronlarni sintez qilish va 
ularning tarkibi haqida tushunchalar. Ionalmashuv muvozanati. Ionalmashuvda 
tanlovchanlik. Ionalmashuv jarayonlarini amalga oshirish usullari va dastgohlari. 
Ionalmashuv kinetikasi. Qatrondan metalni ajratib olish va qatron xossasini qayta tiklash. 
Ekstraksiya va ionalmashuv jarayonlari.
Betaraf ekstragentlar bilan ekstraksiyalash. Kationalmashuv va anionalmashuv 
ekstraksiya. Ekstraksiyada muvozanat. Ekstraksiya jarayonini amalga oshirish usullari va 
dastgohlari. 
Metallarni eritmalardan ajratib olish jarayoni. Tuzlarning eruvchanligiga ta’sir 
etuvchi omillar. Asos va asosli tuzlarni cho‘ktirish. Metallargiyani sulfid holda 
cho‘ktirish. Metallarni organik reagentlar bilan cho‘ktirish. Metallarni kam eruvchan 
birikmalar holda cho‘ktirib, bir-biridan ajratish. Eritmalardan metallarni durlash yo‘li 
bilan ajratib olish. 
Kristallizatsiya termodinamikasi. O‘ta to‘yingan eritmalar. Kristallar hosil bo‘lish 
mexanizmi. Kristallarni o‘sishi. Kristall xossalariga kristallizatsiya sharoitining ta’siri. 
Kristallizatsiya usullari. Kristallizatorlar. Metallar ionlarini qaytarish jarayonlari. Metall 
ionlarini metallar bilan qaytarish. 
Metallarni elektrokimyoviy usul bilan ajratib olish (elektroliz). Gaz holidagi 
qaytaruvchilar yordamida cho‘ktirish. 
Erimaydigan anodli vannalarda metallarni olish. Jarayon ko‘rsatgichlari, 
parchalanish, kuchlanish, elektrolit sirkulyasiyasi tezligi, tok bo‘yicha unumdorlik. 
Temir va mis metallarini eritmadan sementatsiya usulda ajratib olish jarayoni. 
Metallarni ajratib olishning kombinatsiyalangan usullari. 
Gidrometallurgiyada cho‘kmalarni quyultirish, tindirish, eritish, filtrlash va 
cho‘kmalarni yuvish. Jarayonlarda qo‘llaniladigan dastgohlarning turlari va ishlash 
prinsiplari.