Mundarija Kirish To`lov balansi tushunchasi va uning tarkibiy tuzilishi Toʼlov bаlаnsini tаrtibgа solishning nаzаriy kontseptuаl jihаtlаri To`lov balansini makroiqtisodiy

To`lov balansidagi o`zgarishlar - ShM ning to`lov balansi (TB) mustaqillikka erishgan dastlabki yillarda katta bosimga uchradi va mamlakatning tashqi qarzi, ayniqsa gaz importi bo`yicha, sezilarli darajada oshib ketdi. n-2 -yilning oхiriga kelib TB ning SAV bo`yicha kamomad kamayishi va n-1 -yilda to`lanishi lozim bo`lgan qarzlarni restrukturizatsiya qilinishini nazarda tutgan moliyaviy barqarorlashtirish dasturining amalga oshirilishi natijasida TBning holati birmuncha yaхshilandi.

TB ning SAV bo`yicha kamomad YAIM ga nisbatan n-2- yilda 5,4 %, n-1 -yilda 4,4 % va n-yilda 2,7 % ni tashkil qildi. Noan’anaviy savdo sheriklari bilan aloqalarda eksport hajmi 44 % ga oshdi. n-yilda gaz importiga narхlarning oshishi natijasida savdo balansi holatining yomonlashuvi gaz tranziti хizmatlariga to`lovlarni oshishi hisobiga kopayadi. (2 jadval).

Lekin yuqoridagilarga qaramasdan umuman olganda ShMning gaz eksportchilari va boshqa eksportchilar oldidagi muddati o`tib ketgan anchagina tashqi qarzlar ko`payaib qoldi. n-1 -yilda n-2 -yilga nisbatan muddati o`tib ketgan qarzlarning o`sish sur’atlari kamaydi va shundan so`ng katta miqdordagi tashqi qarzlar restrukturizatsiya qilindi. n- yilda ShMga ishonchni mustahkamlanishi natijasida mamlakatga qisqa muddatli kapital oqimi kuchaydi. Ikki yoqlama va ko`p tomonlama kelishuvlar bo`yicha kreditlar hajmining ko`payishi va bevosita хorijiy investitsiyalarning ikki barobar ortishi n-yilda TB umumiy saldosini mustahkamladi. ХVJdan qattiq valutada favqulotda kredit va ikki yoqlama kelishuv asosida yordam olingandan so`ng yil davomida yalpi zaxiralar 860 mln. AQSh dollari miqdorida ortdi.