Мундарижа кириш i—боб. Aфfohиctoh полиэтник давлат сифатида

МУНДАРИЖА
КИРИШ
I—БОБ. AФFOHИCTOH ПОЛИЭТНИК ДАВЛАТ СИФАТИДА
1.1. Афғонистон Ислом Республикаси миллий-этник таркибининг умумий таснифи
1.2. Афғонистонда миллий сиёсатнинг ўзига хослиги
II—БОБ. АФГОНИСТОНДА МИЛЛИЙ ОЗЧИЛИК МУАММОЛАРИ (ўзбеклар мисолида)
2.1. Афғонистонда ўзбеклар миллий озчилик сифатида
2.2. Афғонистонда ўзбек аҳолисининг мамлакат ижтимоий-сиёсий ҳаётида қатнашуви
ХУЛОСА
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ


КИРИШ
Мавзунинг долзарблиги. Бугунги кунда дунёда 1600 дан ортиқ миллат ва элатлар 200 дан ортиқ давлат ҳудудларида истиқомат қилиб келмоқдалар. Жамият ҳаётининг турли тарихий босқичларида шундай вазиятлар юзага келганки, миллий-этник гуруҳларнинг бир қисми тарихий-сиёсий вазиятдан келиб чиқиб ёки бошқа бир сабаблар туфайли ўзининг «тарихий ватан»ларидан узоқлашдилар. Улар ўз миллий хусусиятларини, анъана ва қадриятларини сақлаган ҳолда бошқа давлатларнинг ҳудудида яшаб келмоқдалар. Мазкур ижтимоий-сиёсий хусусият миллий-этник тавсиф жиҳатидан диаспора деб номланади.
Ушбу назарий муаммони тадқиқотимизга объект қилиб, амалий жиҳатдан Афғонистон ҳудудида яшаб келаётган ўзбек диаспораси мисолида кўриб чиқишни мақсад қилдик.
Афғонистон Ислом Республикаси (АИР) кўп миллатли давлат бўлиб, мамлакат ҳудудида 5 гуруҳга алоқадор бўлган 30 га яқин миллий-этник гуруҳлар яшайди. Давлатчилик бошқаруви тарихидан маълумки, у ёки бу давлатнинг бошқарувида ўша давлат ҳудудида истиқомат қилувчи этник гуруҳларнинг (титул миллат вакилларининг) қатнашмаслиги турли характердаги конфликтларга сабаб бўлган. Конфликтология, сиёсатшунослик, этнография ёки бошқа ижтимоий фанлар назариясида бундай конфликтларни миллий-этник конфликт деб таърифлаш мумкин.
Тарихан Ўзбекистон ва Афғонистон чегарадош давлат бўлиб, ҳар доим ўзаро иноқ қўшни бўлиб келишган. Бундай алоқалар ўзаро қўшничилик, ҳурмат ва икки томонлама фойдали ҳамкорликка эга бўлган¹.
Собиқ Шўролар даврида афғон ўзбеклари турмуш тарзини ўрганиш советларнинг анъанавий геосиёсий манфаатидан келиб чиқиб объектив ёндашувлардан узоқ эди.
Диаспоралар масаласи Афғонистон тарихининг кам тадқиқ этилган муаммолари қаторига киради. Ушбу давлат тўғрисида аниқ статистик маълумотларнинг йўқлиги, ундаги аҳоли сони ва миллатлар таркиби бўйича батафсил маълумотга эга бўлишни қийинлаштиради. Бундан ташқари, баъзи адабиётларда Афғонистондаги миллий-этник гуруҳлар ҳақида бир-бирига қарама-қарши маълумотлар мавжудки, ушбу ҳолат тадқиқотчилар учун бир қатор қийинчиликларни туғдиради.
Демак, Афғонистондаги миллий-этник масала тизимли ўрганишни тақозо этади. қолаверса, юқорида қайд этилган фикрлар ўрганилаётган мавзунинг нечоғли долзарб эканлигини белгилаб беради.