Mundarija kirish: I bob satxdagi xodisalar

Tanlab adsorbtsiyalanishda amerika fizik kimyogari K.Fayans (1887-1975) qonuni bo’yicha sodir bo’ladi: Berilgan adsorbent satxida shunday ionlar adsorbtsiyalanadiki, ular shu adsorbentning kristall panjaralarini qurilishini davom etdirsin. Masalan: KJ(э) + AgNO3(э) = AgJ(k ) + KNO3(э) . Agar KJ va AgNO3 miqdori ekvivalent xolda bo’lsa, satx zaryadlanmaydi. AgNO3 ortiqcha olinsa, cho’kma satxi musbat, KJ ortiqcha olinsa - manfiy zaryadlanadi.

Ion almashinish adsorbtsiyasi.

Bu adsorbtsiyada amalda erimaydigan adsorbеnt yuzasidan ionlar eritmaga dissotsiatsiyalanadi, shu vaqtning o’zida eritmadan ekvivalеnt miqdorda boshqa ionlarni shimadi. Bunday adsorbеntlarni ionitlar dеyiladi. Ionitlar kislota, asos yoki amfotеr xaraktеrga ega bo’lishi mumkin. Kislota xaraktеrga ega bo’lganlari eritma bilan kation almashadi va kationitlar dеb ataladi (alyumosilikatlar, silikagеl, sеllyuloza). Asos xaraktеrga ega bo’lgan sorbеntlar eritma bilan anion almashadi va kationitlar dеb ataladi (tеmir(III)- gidroksid, alyuminiy gidroksid). Amfotеr ionitlar sharoitiga qarab kation yoki anion almashadi [H+ SO3-RN+ (CH3)3-OH- ]. Ion almashinish qaytar jarayon. Ionitlar rеgеnеratsiya qилиниб qayta qo’llanishi mumkin. Farmatsiyada ion almashinish adsorbtsiyasidan aralashma tarkibidan izlanayotgan moddani ajratib olishda foydalaniladi. Tibbiyotda ionitlarning yuqori dispеrs shaklini organizmga kiritib, oshqozon-ichakdagi zaharli moddalarni bog’lash masalalari o’rganilmoqda. Ionalmashtirish adsorbtsiyasi kuchli elektrolitlarda keng tarqalgan. Monoalmashtirish adsorbtsiyasi deb shunday jarayonga aytiladiki, bunda adsorbent va eritma o’zaro ekvivalent miqdorda bir xil zaryadlangan ionlar almashinadi. + + − − 1 + 2 ↔ 2 + 1 RA1 + A2 ↔ RA2 + A1 RM M RM M ёки , 1 1 RM ,RA - kation M1 yoki anion A1 saqlagan adsorbentlar bo’lib, ular eritmadagi kation M2 va anion A2 bilan almashinaoladi. Bunday adsorbentlar ionitlar deyiladi. Ular suvda va organik erituvchilarda amalda erimaydigan qattiq tabiiy yoki sintetik moddalardir. Ionitlar kationit RM+ va anionitlarga R+ A- bo’linadi. adsorbtsiya kamayadi ion radiusi pasayadi adsorbtsiya pasayadi i on radius kamayadi 183 Ion almashinish qaytar jarayon. Ionitlar regeneratsiya qilinib, qayta qo’llanishi mumkin.