Mundarija: kirish I bob. Nikoh munosabatlarining asosiy nazariy jihatlari

1.3 Nikoh mamnunligi
Nikoh mamnunligi muammosi bo'yicha adabiy manbalarni tahlil qilsak, biz ushbu kontseptsiyaning turli talqinlarini uchratamiz. Keling, ulardan ayrimlarini ko'rib chiqaylik.

Bir qator asarlarni umumlashtirib, yu. E. Aleshina nikohni qoniqishni "har bir turmush o'rtog'ining o'zaro munosabatlarining xarakterini sub'ektiv baholash" xususiyati sifatida belgilaydi [20, p. 12]. Shu bilan birga, oila kichik guruhdagi jarayonlarga o'xshash o'z dinamik o'zgarishlari nuqtai nazaridan qaraydi.

Ko'pincha "nikoh mamnunligi" atamasi uchun ishlatiladigan sinonimlar "nikohning muvaffaqiyati", "oila birlashuvi", "er-xotinlarning uyg'unligi" va boshqalar.psixologik fanda oilaviy vaziyatni tavsiflovchi asosiy omillar, bir tomondan, turmush qurgan va boshqa tomondan, ajrashgan er-xotinlar, ya'ni nikoh barqarorligi parametridan foydalangan holda olingan.

Aslida, mualliflar har doim o'z asarlarida "nikoh mamnunligi" va "nikoh barqarorligi" tushunchalarini baham ko'rmaydilar, shuningdek, adabiyotda tez-tez ishlatiladigan ushbu tushunchalarning ko'plab sinonimlari quyidagilarga olib keladi

nikoh munosabatlarining muvaffaqiyatiga ta'sir qiluvchi omillar muammosi bo'yicha to'plangan barcha materiallar, odatda, ijtimoiy yoki ijtimoiy-psixologik kanalda tadqiqot o'tkazilishidan qat'i nazar, bir xil tarzda ko'rib chiqiladi.

Nikoh barqarorligi va nikoh mamnunligi bir qator ampirik tadqiqotlar [21; 22] da qayd etilgan juda bog'liq xususiyatlardir. Bundan tashqari, bu hodisalar er-xotin munosabatlarining turli darajalarini ifodalaydi [23].

Birinchisi, eng keng tarqalgan, nikohning barqarorligi darajasi, ya'ni nikohning huquqiy xavfsizligi (ajralishning yo'qligi). Ikkinchi daraja - "nikohda moslashish", "turmush o'rtoqlar moslashuvi" darajasi; bu erda ajralish yoki ajralish holatining yo'qligi emas, balki er-xotinning uy mehnatini taqsimlash, bolalarni tarbiyalash va h.K. kabi xususiyatlar bo'yicha umumiyligi ham mavjud. Bu nikohning "muvaffaqiyati" yoki "muvaffaqiyat" darajasidir, bu er-xotinning qiymat yo'nalishlarining tasodifiyligi bilan tavsiflanadi.

Va Sysenko birinchi marta "nikoh barqarorligi" va "nikoh barqarorligi"tushunchalarini baham ko'radi. Nikohning barqarorligi " er-xotin o'rtasidagi o'zaro munosabatlar tizimining barqarorligi, er-xotinning o'zaro va individual maqsadlariga erishishga qaratilgan birgalikdagi faoliyatining samaradorligi va samaradorligi [24, p.22].

Vv Boyko bu kontseptsiyani sezilarli darajada kengaytiradi. Nikohning barqarorligi, uning fikriga ko'ra, ob'ektiv va sub'ektiv tomonlarga ega. Nikoh kuchining ob'ektiv tomoni uning parchalanishi ehtimolligiga bog'liq bo'lib, u ma'lum bir vaqt ichida ushbu mintaqada qayd etilgan nikohlar va ajralishlar sonining nisbati bilan ifodalanishi mumkin. Nikohning sub'ektiv tomoni nikoh munosabatlaridan qoniqish, turmush o'rtoqlarni oilani saqlab qolish uchun o'rnatishni o'z ichiga oladi. V. V. ga ko'ra, nikoh barqarorligining sub'ektiv tomoni ko'rsatkichlari Boyko, uning turmush o'rtog'i tomonidan berilgan kuchini baholash sifatida xizmat qilishi mumkin [25].

A. V. Shavlovning tadqiqot ishida qayd etilgan "nikoh mamnunligi" tushunchasining quyidagi talqini ma'lum:" nikoh mamnunligi turmush o'rtoqlarning shaxsiy ehtiyojlarini qondirish nuqtai nazaridan oila faoliyatining ijtimoiy-madaniy me'yorlarining prizmasidan kelib chiqadigan sub'ektiv idrokidan boshqa narsa emas " [26, p.26].

Ba'zi mualliflarning asarlarida "nikohdan norozilik"atamasi Markaziy o'rinni egallaydi. Xususan, E. G. Eidemiller va V. V. Yustitskis birgalikda ish olib borishda, norozilikning travmatik ta'sirining tabiati, asosan, ushbu davlatning xabardorligi darajasiga bog'liq. Ular nikoh munosabatlaridan norozilikning ikki turini ajratib turadilar: ongli va yomon tushunilgan norozilik [27].

Ongli norozilik yuzaga kelganda, odatda, turmush o'rtog'i oilaviy munosabatlar uni qoniqtirmasligini ochiq tan oladi. Shu bilan birga, bu norozilikning global xarakteriga ishora qiladi-oilaviy hayot hatto eng kam talablarga ham javob bermaydi. Shu bilan birga, qoida tariqasida, juda muhim va psixologik jihatdan tushunarli bo'lgan holat, darhol tarqalishga to'sqinlik qiladi (ko'pincha-ajralish paytida yuzaga keladigan bolalar yoki uy – joy qiyinchiliklari).

Ongli norozilik ko'pincha turmush o'rtoqlar o'rtasidagi ziddiyat bilan birga keladi: norozilik bayonotiga tajovuzkor notalar qo'shiladi, buning sababi turmush o'rtog'i ekanligi haqida to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatmalar.

Aks holda, yomon tushunilgan ("porloq") norozilik paydo bo'ladi. Turmush o'rtog'i oilaviy hayotdan nisbatan norozilik bildiradi, bilvosita aniqlanadi.

Birinchidan, to'g'ridan-to'g'ri norozilik bilan chegaralanadigan his-tuyg'ular va davlatlarning ifodasi orqali: monotonlik, zerikish, hayotning rangsizligi, quvonch yo'qligi, nikohdan oldin nostaljik xotiralar.

Ikkinchidan, norozilik oilaviy hayotning turli xususiy tomonlariga qarshi ko'plab shikoyatlarda namoyon bo'ladi. Turmush o'rtoqlar tomonidan o'tkazilgan so'rovda, odatda, oila hayotining qoniqishlariga qaramasdan, ular tekshirilayotgan shifokor yoki psixologning: uy-joy, sog'liqni saqlash, akademik ishlash va bolalarning xulq-atvori, bo'sh vaqt va h. k.

Uchinchidan, bunday oila hayotida kuzatiladigan bir qator maxsus hodisalarda" norozilik " o'zini namoyon qiladi. Avvalo, bu "tar tomchisi"fenomeni deb atash o'rinli bo'lgan hodisa. Bu oila jiddiy oilaviy munosabatlar er-xotin ehtiyojini qondirish kamaytirish mumkin, bunday darajada o'sadi ob'ektiv o'rta muammo, ko'p hollarda, ba'zi haqida bormoqda.

Bunday "tar tomchisi" oilaviy hayotni tashkil etishning ikkinchi darajali masalalari bo'yicha alohida-alohida yashovchi qarindoshlaridan biri yoki kelishmovchiliklarga xizmat qilishi mumkin. Ayni paytda hal etilmaydigan va oila hayotidan noroziligining muhim omili sifatida doimo sezilmaydigan katta, muhim muammolar ham xuddi shunday rol o'ynaydi.

Ayniqsa, aniq, bu turdagi oilalarda uchraydigan hissiy portlashlar orqali namoyon bo'ladi va ko'pincha oilani yo'q qilishga olib keladi, shuningdek, er-xotinlardan biri oilaviy hayotini qayta tashkil etish imkoniyati bilan duch kelgan holatlarda (masalan, qayta nikohda), kutilmagan tarzda o'zini o'zi ochib beradi, aslida hamma vaqt baxtsiz bo'lgan va u "haqiqatan ham baxtli bo'lishi mumkin"degan g'oyalariga zid keladi. Bu nafaqat ko'proq qoniqarli jinsiy-erotik munosabatlarning paydo bo'lishi ehtimoli, balki o'zaro tushunish darajasi, ko'proq mazmunli dam olish va boshqalar haqida.

Nikoh mamnunligi sherikning shaxslararo idrokining xususiyatlari, ularning xarakteristik va shaxsiy xususiyatlari, shuningdek, er-xotinning qadriyatlarining mustahkamligi bilan ko'proq ta'sir ko'rsatadi. Er-xotinning nikohda psixologik mamnunligi bilan hamkorlarning xarakterining yuqori o'xshashligi ijobiy bog'liqdir. Barqaror nikohlarda er-xotinning qadriyatlari o'rtasida yaqin aloqalar mavjud. Nikohlarning davomiyligini oshirish bilan, er-xotinning semantik shakllanishiga ta'sir qilmaydigan qadriyatlar o'zgaradi va shu bilan nikoh va umuman hayotning shaxsiy qoniqish darajasini aks ettiradi [28].

Psixologiya fanida, shuningdek, nikoh noroziligi ehtiyojlarning noroziligining natijasi bo'lib, ular orasida:

• "bir yoki har ikkala turmush o'rtog'ining jinsiy ehtiyojlaridan norozilik»;

* "men "ning qadr-qimmati va ahamiyatiga bo'lgan ehtiyoj (sherikning o'z qadr-qimmatini buzish, uning beparvoligi, haqoratlari ,haqoratlari, tanqidlari);

• "bir yoki ikkala turmush o'rtog'ining ijobiy his-tuyg'ularga bo'lgan ehtiyojidan norozilik" (er - xotinning begonalashishi, hissiy sovuqlik);

* er-xotinning moliyaviy kelishmovchiligi (o'zaro byudjet masalalari, oila tarkibi, har bir sherikning moddiy ta'minotiga qo'shgan hissasi);

* o'zaro yordamga muhtojlik, oilaviy majburiyatlarni taqsimlash bilan bog'liq hamkorlik ehtiyojlari;

* dam olish va dam olish uchun turli xil ehtiyojlar [24, p. 22].

Shunday qilib, biz "nikoh mamnunligi" tushunchasining turli talqinlari mavjudligini bilib oldik. Biz nikoh mamnuniyatini turmush o'rtoqlar tomonidan ijtimoiy-madaniy me'yorlar prizmasidan kelib chiqqan holda, ularning shaxsiy ehtiyojlarini qondirish nuqtai nazaridan oilaviy samaradorlikning sub'ektiv hissi sifatida tushunamiz. Keyin nikoh noroziligi er-xotinning ehtiyojlaridan noroziligining natijasidir.