Mundarija: kirish I. Bob. Loyihalash texnologiyasining o’ziga xos xususiyatlari

II.BOB. QISMAN IZLANISHLI, IJODIY, ILMIY-TADQIQOT XARAKTERIDAGI MUAMMOLARNI LOYIHALASH YO’LLARI
Har bir loyiha o'ziga xos xususiyatga ega bo'ladi, shu sababli ular m a’lum belgilariga ko'ra quyidasicha tasniflanadi:
Loyihada ko'zda tutilgan faoliyatning ustunligiga ko'ra:
tadqiqot xarakteridagi loyihalar; ijodiy xarakterdagi loyihalar; rolli loyihalar; amaliy xarakterdagi loyihalar; izlanish va mo'ljal olishga mo'ljallangan loyihalar.
Loyihalarning prcdincli va mazmuniga ko‘ra:
bir fan sohasini qamrab olgan loyihalar; fanlararo izlanishni talab etadigan loyihalar.
Loyihalar xarakteriga ko'ra:
aniq natija olishga mo'ljallangan loyihalar; ko'p yo'nalishli natija olishga mo'ljallangan loyihalar.
Loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar soniga ko'ra:
yakka tartibdagi loyihalar; ikki o'quvchiga mo'ljallangan loyihalar; o'quvchilarning kichik guruhlarda ishlashiga mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha ko‘lamiga ko‘ra: bir sinf o'quvchilariga m o'ljallangan loyihalar; maktab o'quvchilariga mo'ljallangan loyihalar; shahar miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar; mamlakat miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar; dunyo miqyosida hal etilishi mo'ljallangan loyihalar.
Loyiha muddatiga ko‘ra: qisqa muddatli; uzoq muddatlilarga ajratiladi.
2.1.Tadqiqot xarakteridagi loyihalar
Ushbu loyihalarning tuzilishi juda yaxshi ishlangan, jum ladan, loyihada ishtirok etadigan qatnashchilar uchun tadqiqot predmeti, dolzarbligi, ijtimoiy ahamiyati, foydalaniladigan metodlar, tadqiqotlar va tajribalar o'tkazish, natijalarni rasmiylashtirish metodlari aniq bo'lishi kerak. M azkur loyiha mantiqan to'lig'icha ilmiy-tadqiqot muammolariga yaqinlashgan va uning yechimiga mos va bo'ysingan bo'lishi kerak. Loyihaning ushbu turi tadqiqot mavzusining dolzarbligi, tadqiqot muammosining predmeti va obyekti, vazifalarning izchil va bosqichma-bosqich aniqlanishi, muammolarni hal etish bo'yicha farazlarni ilgari surish,
uni hal etishning tadqiqot o'tkazish va tajribalar qilish yo'llarini ishlab chiqish, olingan natija va xulosalarni muhokama qilish, rasmiylashtirish, tadqiqotni davom ettirish uchun yangi m uam m olar belgilanishi lozim. Biologiya o'qituvchisi bu toifadagi loyihalardan darsda va sinfdan tashqari m ashg'ulotlarning ayrim o'quvchilar bilan olib boriladigan mashg'ulotlarida foydalanishi mumkin. Botanika o'quv kursida o'sim lik organlarini o'rganib bo'lgandan so'ng, «O'simlik — yaxlit organizm» mavzusini o'rganishda o'quvchilarga quyidagi loyiha tavsiya etiladi. Loyiha mavzusi: o'simlik yaxlit organizm. Loyihaning maqsadi: o'simlik organlarining tuzilishi va funksiyasini hisobga olgan holda uning yaxlit organizm ekanligini isbotlash. Loyihaning mazmuni: o'simliklarning vegetativ va generativ organlarining tuzilishi va funksiyasini qayd etgan holda o'sim lik yaxlit organizm ekanligini isbotlang. O'simlik organlari o'rtasidagi bog'lanishlar aks etgan jadvalni tuzing va shu asosda fikrlaringizni dalillang. Jumladan, «Qizil lola» jamoasining monitoringini tuzish» mavzusidagi loyiha iqtidorli o'quvchilar bilan ishlashda, ayniqsa, qo'l keladi. Loyiha mavzusi: qizil lola jam oasi monitoringini tuzish. Loyiha maqsadi: qizil lola jam oasining hozirgi tarkibi, uning kelgusidagi o‘zgarishi va ularni saqlab qolish chora-tadbirlarini belgilash. Loyihada foydalaniladigan metodlar: kuzatish, m atem atik statistika, eksperiment, tajribalar o'tkazish, umumlashtirish va rasmiylashtirish. Topshiriqning mazmuni: Agar qizil lola o'sadigan m aydonning 100 mctr2 da 100 ta lola uchrasa, shu maydondagi lolalarning soni 10 yil davom ida qanday o‘zgarishini yillar bo'yicha hisoblab toping. M azkur o'zgarishlarni grafik shaklda tasvirlang.
Eslatma: qizil lola ko'sakchasida 6 ta urug‘ yetilib, urug'dan chiqqan nihol 9—10 yilda gullaydi. H ar bir tup lolada bir yilda 4 ta piyozcha hosil bo'lib, undan ungan nihol 4-5 yilda gullaydi. Lola urug'ining unuvchanligi 75% ni tashkil etadi.