Mundarija kirish i-bob ko’llar haqida umumiy mal`lumot

Дарёнинг номи	Узунлиги, км
Ҳавзаси минг км.кв
Янцзи Меконг Ҳинд Брахмапутра Ганг Фрот Хуанхэ Енисей Обь Лена Амур Сирдарё	5800 4500 3180 2900 2700 2700 4670 4092 3680 4400 2846 2206	1808 810 960 935 1125 673 531 2580 2975 2490 1855 219

Xozirgi ko`pgina daryolar juda kichrayib va sayozlashib qolgan relikt ko`llarga yetib borolmaydigan bo`lib qolgan. Taklamakon cho`lidagi Tarim, Afg`onistondagi Xilmand, O`rta Osiyoda tugaydigan Tajan, Murg`ob kabi katta daryolar qumlar orasida tugaydi va ba`zi bir yillardagina o`z suvlarini ko`llarga olib borib quyadi. Osiyoning tashqi oqim to`rtta okean va ularning dengizlari o`rtasida taksimlangan, shu bilan birga Xind okeani Tinch okean va Shimoliy Muz okeani xavzalarining maydoni bir-birlariga taxminan teng. Atlantika okeaniga unchalik katta bo`lmagan maydondagi daryolar quyiladi.

Atlantika okeani xavzasiga O`rta dengiz bilan Qora dengizga quyiladigan daryolar kiradi. Bu daryolar rejimi asosan O`rta dengiz bo`yi rejimi bo`lib, u ayniqsa bevosita O`rta dengizga quyiladigan daryolar uchun xosdir.
Xindiston va Birmaning kalta daryolari mavsumiy yomg`ir suvlaridan to`yinadi, lekin yog`in suvlaridan to`yinadi, lekin yog`in tushishi rejimiga qarab, ularning maksimal suv sarfi davri ba`zi rayonlarda yoz oylarida, boshqa rayonlarda esa kuz oylarida boshlanadi.
Gang daryosi Bosh Ximalay tizmasidagi muzliklardan boshlanadi. Gangning ko`pdan-ko`p irmoqlari unga ko`p suv keltirib quyadi. Gang daryosi tog`dan chiqqan joyda yozgi musson davrida hamda Ximalay tog`laridagi muz va qor eriydigan vaqtda keng toshadi. Bu daryo quyilish joyida Braxmaputra bilan birga keng delta hosil qiladi.
Rejimi xususiyatlariga qarab Sharqiy Osiyodagi daryolar ikki tipga: Amur va Xitoy tiplariga bo`linadi. Amur tipidagi daryolarga Rossiyaning Uzoq sharqining janubiy qismidagi hamma Shimoli-Sharqiy Xitoydagi yozgi oqimga ega bo`lgan, yomg`irdan va qisman qor suvidan to`yinadigan daryolar kiradi. Xitoy tipiga kiruvchi daryolar uchun ham yozgi oqim katta ahamiyatga ega. Shu bilan birga Sharqiy Xitoyda va Yaponiyaning subtropik rayonlarida qish Amur xavzasidagiga qaraganda ancha Iliq keladi. Shu sababli daryolar muzlamaydi, lekin bug`lanish miqdori yozdagi kabi ko`p bo`ladi: bu xol qishda yog`inlarning kam tushishiga va u bilan bog`liq bo`lgan daryolarning sayozlanib qolishiga olib keladi.
Osiyoning ko`llari, daryolar kabi, materik xududida juda notekis joylashgan, lekin katta ko`llarning ko`pi namgarchil o`lkalarda emas, balki qurg`oqchil yerlarda - Old Osiyo tog`liklarida hamda Markaziy Osiyoda to`plangan.
Osiyoning bir qancha ko`llari tektonik cho`kmalarda joylashgan. Bunday ko`llar orasida O`rta dengiz yaqinidagi O`lik dengiz, Mongoliyaning shimolidagi Xubsugul, Nanshan tog`lik mamlakatidagi Kukunor, Xonsyu oralig`idagi Biva eng katta ko`llardir.
Tektonik ko`llar odatda chuqur (356 m) ko`l. Bu ko`l kotlovinasining tagi-kriptodepresiya 748 m chuqurlikda yotadi, suv satxi esa okean satxidan 392 m past turadi.
Osiyoda katta muzlik ko`llari unchalik ko`p emas. Qadimiy muzlik ko`llari kotlovinalariningsh izlari Ximalay va Qoraqum tog`larida saqlanib qolgan. Bu ko`llarning suvlari mazkur tog` sistemalari tez ko`tarilib, daryoar tog`larni shiddat bilan o`yib tushish tufayli oqib ketganligi aniqlangan.
Osiyoda kichik ko`llar sersuv hamda keng toshadigan daryo vodiylarida ko`p.